Gazetari: Z. Pendarovski, a po flas sot me Presidentin e Maqedonisë apo Presidentin e Maqedonisë së Veriut?
PRMV: Ka qenë një situatë interesante që kur fitova zgjedhjet më 12 maj të këtij viti. Të gjitha raportet e lajmeve filluan me faktin se kemi Presidentin e parë të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Unë në thelb jam presidenti i pestë i pavarësisë sonë, por meqenëse ne ndryshuam emrin e vendit një vit apo më shumë, është normale që unë tani jam presidenti i parë i Maqedonisë së Veriut, por vazhdimësia është e padiskutueshme me shtetin e mëparshëm.
Gazetari: E dini pse po ju pyes? Sepse ju thatë që përdorimi i emrit zyrtar do të jetë në pritje deri sa të hapen negociatat me Bashkimin Evropian?
PRMV: Ekziston një precizim i lehtë i atij qëndrimi. E di që gazetarët dëshirojnë të kapen për titullin kryesor. Fjalia e parë është ajo. Por ne e zbatuam atë. Emri i shtetit i të gjitha institucioneve qendrore, përfshirë Kabinetin Presidencial. Kur keni hyrë, keni parë që në hyrje ka një emër të ri të shtetit dhe kjo nuk do të ndryshojë. Pra, tashmë është implementuar. Për çfarë bëhet fjalë?Marrëveshja e Prespës me Greqinë thotë: si të shkojmë për të negociuar nga një kapitull në tjetrin, për shembull ekologjia, të drejtat e njeriut, gjyqësori i pavarur etj., kështu që korrespondenca në atë zonë të veçantë, jo në përgjithësi, për shembull në fushën e mjedisit ose në fushën e tregut të përbashkët, atëherë të gjitha korrespodencat nga Ministria jonë e Ekologjisë kompetente me institucionet e Brukselit duhet të jenë nën emrin e ri. Nga kapitulli në kapitull, quhet aplikimi sektorial i emrit të ri. Përndryshe, ne kemi implementuar emrin në total dhe e dini ju përse?Unë e di se disa nacionalistë po përpiqen të thonë: tani është sepse nuk vlen, sepse nuk kemi një datë për negociata me Bashkimin Evropian, mund të kthehemi mbrapa. Ah, na duhet një procedurë e veçantë dhe dy të tretat e Kushtetutës për ta bërë atë, por nacionalistët maqedonas harrojnë një gjë të rëndësishme, sepse ndryshuam emrin në Maqedoni e Veriut. Ne shpejt do të bëhemi anëtare e NATO-s, që është ndoshta qëllimi më i madh strategjik deri më tani. Pra, nuk ishte më kot ndryshimit i emrit.
Gazetari: Pra, do të përdoret vetëm kur hapen kapitujt…
PRMV: Sipas sektorëve. Sipas fushave. Ai thotë se si do të varet e gjithë korrespodenca në një fushë të caktuar kur të hapet kapitulli përkatës në atë që e quan “acquis” evropian. Pra, kur hapeni, të themi gjyqësorin, në atë pikë korrespodenca në gjyqësor duhet të jetë me emrin e ri, nga vulat katrore e rrethore, kudo, tani vetëm në nivelin e institucioneve qendrore emërtimi i shtetit.
Gazetari: A do jetë NATO-ja një shpërblimi mjaftueshëm ngushëllimi pas këtij vendimi në Luksemburg?
PRMV: E dini çfarë, secili shtet përkundër interesave të tij kombëtar dhepërkundër situatës së tij të brendshme, dhe duke parë historinë e tij dhe mjedisin aktual, përcakton interesat kombëtarë. Ne, nga vitet 91-92, me kushtetutën e parlamentit të parë shumëpartiak, ne me konsensus absolut, domethënë të gjitha partitë politike dhe qeveria dhe opozita, dhe partitë e shqiptarëve dhe maqedonasve, vendosëm që për ne NATO-ja të jetë një synim strategjik për arsye të njohura, për arsye sigurie. Dhe ne nuk mund ta quajmë atë një shpërblim ngushëllimi. Ky është një shpërblim kryesor për ne.
Gazetari: Sidoqoftë, për të satën herë ju zhgënjen Bashkimi Evropian? Ju e përmendët edhe vetë këto ditë.
PRMV: Fatkeqësisht, kemi një histori pak më të gjatë zhgënjimi me Bashkimin Evropian. Zhgënjimi i parë, kjo është zhgënjimi i dytë i madh, mund të flasim për zhgënjime të vogla. Pra, ishim të zhgënjyer vitin e kaluar nga Bashkimi Evropian sepse vitin e kaluar, menjëherë pas Marrëveshjes së Prespës, duhej të merrnim një datë për negociata. Këtë vit u kthyem përsëri, ky është zhgënjimi i dytë i vogël, ne ishte dashur të merrnim një datë për negociata gjatë verës, por Bundestagu gjerman nuk kishte kohë të rishikonte raportin pas zgjedhjeve evropiane dhe përsëri na vonoi teknikisht për në tetor dhe kjo tani është e treta. Nuk është e vogël.E para është e madhe, që nga viti ‘92. Në vitin ‘92, a do të thotë kjo se është një rubrikë besoni apo jo? Komisioni i atëhershëm Evropian thotë – disa shtete dolën nga ish-Jugosllavia pas prishjes së këtij shteti. Nëse ky shtet në atë moment është i panjohur për bashkësinë ndërkombëtare, nëse dëshiron të njihet nga Bashkimi Evropian dhe e gjithë bota, fjala Maqedoni të mos jetë në tërë atë emër. Ishte një tronditje.Deklarata e famshme e Lisbonës e vitit ‘92. Unë nuk kam qenë aktiv në politikë, kam qenë thjesht një qytetar i zakonshëm i këtij vendi, por Gligorov – presidenti i vjetër – tha që të gjithë rreth tij ishin të tronditur. Ju nuk më thoni as Maqedonia, as “m-ja” nuk do të jenë në emër. Ishte një tronditje e jashtëzakonshme, por mbaroi, u arritën disa kompromise dhe më pas një emër i përkohshëm Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë, ne hymë në Kombet e Bashkuara, të gjitha organizatat e tjera rajonale më pas.
Gazetari: Dhe pastaj 2008-ta dhe “jo-ja” e Greqisë.
PRMV: Në vitin 2008, “Jo-ja” e Greqisë, e cila ishte një zhgënjim i madh për Aleancën e NATO-s, jo nga Bashkimi Evropian, por për të njëjtat arsye. Nga të gjitha shtetet anëtare, vetëm një anëtar kundërshtoi emrin tonë, dhe meqenëse është i nevojshëm konsensusi i plotë, hyrja absolute e anëtarëve të rinj në Aleancë, ne kemi qëndruar dhjetë vjet jashtë në mënyrë që të mund të konsiderohet akoma sikur të ishte në vitin 2008 sa i përket NATO-s dhe tani zyrtarisht dhe ligjërisht ato janë vendime të gjithë Këshillit Evropian, pra Këshillit të Atlantikut të Veriut në atë kohë, jo të një vendi.
Gazetari: Si e shpjegoni pozicionin e Makronit tani?
PRMV: Nga sa thotë ai vetë në konferencën për shtyp, gjithçka tjetër mund të jetë hamendje, spekulim, ne nuk mund ta dimë atë. Fjalët e tij tregojnë se ai mbron ndryshimin e rreptë të metodologjisë së pranimit, por bën thirrje që Bashkimi Evropian të reformohet brenda. Ai thotë së pari thellimin, pastaj zgjerimin.
Gazetari: A është sqarim i mjaftueshëm? Është e qartë që nuk mund t’ua ofrosh këtë qytetarëve.
PRMV: Jo. Pasoja më e madhe, unë dua të jem i hapur në atë pjesë sa i përket vendit tonë, për sa u përket këndvështrimeve tona, nuk po them që do të copëtohemi, nuk do të copëtohemi, por euro-entuziazmi për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian do të bjerë ndjeshëm, ajo që më vjen keq se ky vendim i ka eksituar edhe njerëzit e thjeshtë. E dini, unë isha në zgjedhje pesë ose gjashtë muaj më parë, dhe çështja ime kryesore ishte të hapja negociata me Bashkimin Evropian, së bashku me disa të tjerë. Dhe kur njerëzit, dhe ata që janë zgjedhësit e mi, më pyetën – a duhet që tani emri i ri të vlente edhe brenda? Unë u thashë atyre – duhet, për hir të Bashkimit Evropian. Tani, nuk ka Bashkim Evropian, të paktën për një kohë, dhe ne duhet t’u shpjegojmë atyre njerëzve se cili është problemi tani. Nëse jo për ne, cili është problemi në Evropë? Dhe në Evropë problemet që ne nuk mund t’i zgjidhim. Ne jemi të dënuar të presim.
Gazetari: Ju po propozoni një Samit të vendeve të Ballkanit Perëndimor për të refuzuar vendet alternative ndaj integrimit evropian. Për çfarë bëhet fjalë?
PRMV: A e dini për çfarë bëhet fjalë? Presidenti Makron thjesht përmendi disa kategori që janë të ndryshme nga zgjerimi në një konferencë për shtyp. Për shembull, ai i është referuar vazhdimisht gjithë rajonit, jo vetëm Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë, si fqinjë. Ne nuk jemi fqinjë. Fqinjë në kuptimin institucional të BE-së janë vendet e Partneritetit Lindor, Moldavia dhe shtetet e Azisë Qendrore dhe shtetet e Afrikës së Veriut. Ata janë fqinjët e BE-së. Ne nuk jemi fqinjë. Ne jemi shtete që negociojmë të jemi anëtarë të BE-së dhe së dyti – në disa takime në Bashkimin Evropian, delegacioni ynë që ishte i pranishëm në Bruksel në ato ditë mori informacione jozyrtare që në qarqe të larta evropiane, jo vetëm në Francë dhe vende të tjera, por edhe në organet evropiane, po mendohet një alternativë për anëtarësim që quhet arena apo zona ekonomike evropiane, zona e EEA. Do të thotë një lloj shtrirje në tregun evropian. Ju do të jeni pjesë e tregut të përbashkët evropian etj. Ju nuk do të jeni anëtar i institucioneve politike evropiane.
Gazetari: Dhe çfarë dëshironi ju me këtë ide?
PRMV: Ne duam të themi se neve nuk do të na kryejë punë për zhvillimin e shoqërive tona për të qenë anëtare të asaj EEA. Është detyra jonë të jemi anëtar i Bashkimit Evropian. Ne, natyrisht, dëshirojmë të jemi pjesë e tregut të përbashkët evropian, por jo si një zëvendësues i anëtarësimit të plotë në BE, këtu është rreziku, unë mendoj se qëndrimi i Makronit është po aq i njohur, me siguri për publikun serb, ashtu siç është për tërë Ballkanin Perëndimor, fatkeqësisht për vendet që janë duke negociuar. Dhe kjo nuk është e drejtë, por vlen edhe për vendet që janë duke negociuar dhe ato që së shpejti fillojnë negociatat. Unë mendoj, është më logjike për të gjithë ne vendet e prekura nga një arsyetim i tillë, të ngrihemi në këmbë dhe të nënshkruajmë një deklaratë nëse duhet, bashkërisht, që pas kaq shumë vitesh investimi në integrimin evropian, është e pakonceptueshme për ne që të kënaqemi me anëtarësimin në Zonën Ekonomike Evropiane. Asgjë më shumë se kaq.
Gazetari: Dhe pikërisht si rezultat i këtij vendimi të Bashkimit Evropian, ju do të keni zgjedhje në pranverë. Çfarë prisni nga ato zgjedhje, ndryshim të forcave, renditje të forcave…
PRMV: Në këtë pozicion që jam, unë nuk do të kisha mundësi të bëja parashikime të tilla, sepse nuk jam anëtar i asnjë partie politike, nuk kam qenë kurrë, dhe kam qenë kandidat i 31 partive politike, kuvendi kryesor rreth partisë në pushtet. Sidoqoftë, në raundin e dytë kam marrë vota nga disa parti opozitare në mënyrë që përgjithësisht qëndrimi im sipas Kushtetutës të jetë neutral, unë duhet të jem një urë lidhëse mes qeverisë dhe opozitës. Kjo do të thotë midis qeverisë së nesërme dhe kundërshtimit të së nesërmes nëse diçka ndryshon në atë pjesë, atë që unë pres dhe kjo është maksimumi që mund të parashikoj, pra për zgjedhjet e planifikuara për mua këtu në 12 prill, por ne jemi mbledhur për Bashkimin Evropian dhe e kemi përdorur atë dhe të biem dakord për një datë. Maksimumi që unë pres është të bëhet sipas rregullave demokratike, siç ishin në zgjedhjet e mëparshme presidenciale, sepse Maqedonia e Veriut nuk mund të lejojë luksin e zgjedhjeve jodemokratike, pasi fatkeqësisht kemi pasur vite e vite mbrapa nën qeverinë e mëparshme, sepse kjo është pengesa kryesore për çdo bisedim me Bashkimit Evropian. Edhe atëherë Evropianët do të thonë se këta nuk mund të organizojnë zgjedhje siç duhet e të mos flasim për gjyqësorin, median, administratën.
Gazetari: Si funksionon Maqedonia? Ju thatë në kontekstin e një çështjeje që institucionet e Maqedonisë së Veriut nuk po funksionojnë. Kë e shihni si përgjegjës për një situatë të tillë?
PRMV: Pra, problemin më të madh, të gjitha këto vite qytetarët e thjeshtë e njohin atë, politikanët e njohin atë, dhe njerëzit që vijnë herë pas here në vendin tonë e dinë atë. Problemi më i madh është se sistemi i drejtësisë nuk është reformuar sipas standardeve evropiane, dhe natyrisht disa segmente të tjera të mëdha të vendit nuk janë reformuar në një nivel të kënaqshëm. Mirëpo, sistemi i drejtësisë, unë flas që gjykatat dhe prokurorët janë ndoshta më të prapambeturit.
Gazetari: Dhe kush është përgjegjës për atë, kush është fajtor?
PRMV: Praktikisht të gjithë janë përgjegjës për këtë pak a shumë natyrisht, elitat politike që kanë qenë në pushtet gjatë gjithë këtyre 25 ose 30 viteve, ne mund të ndajmë përgjegjësinë, por fakti është se ne politikanët, që jemi, ishin edhe ata para nesh përgjegjës për mosnxitjen e reformës.
Gazetari: A jeni i kënaqur me punën e kësaj qeverie?
PRMV: Unë mendoj se në kompetencën time kushtetuese si President, unë jam i ngarkuar me politikën e jashtme, mbrojtjen dhe sigurinë, dhe në atë kontekst, dhe hyrjen tonë të fundit në Aleancën e NATO-s, ata kanë punuar në mënyrë të patëmetë. Sa i përket pozitës ndërkombëtare të Maqedonisë së Veriut, ne ishim kthyer praktikisht në një vend të izoluar plotësisht dhe në suaza Ballkanit, deri më tani jemi shembulli i vetëm pozitiv i theksuar nga Marrëvshja e Prespës në shumë kryeqytete evropiane. Përveç kësaj, nuk është vetëm Prespa. Ne kemi nënshkruar një marrëveshje me Bullgarinë, si dhe në politikën e brendshme kemi ngritur nivelin e përdorimit të gjuhës shqipe brenda kufijve tanë, dhe në nivelin e një gjuhe të dytë zyrtare, dhe ky nuk ishte aspak një vendim i lehtë politik. Kështu që kjo qeveri ka marrë disa vendime strategjike për ta stabilizuar atë brenda vendit dhe për ta promovuar shtetin nga jashtë.
Gazetari: A jeni i kënaqur me ekonominë, si jetojnë njerëzit?
PRMV: Ekonomia jo, në pjesën ekonomike, siç thotë kryeministri Zaev, duke thënë se rezultatet nuk janë në nivelin e duhur, sepse ne kemi dashur t’i zgjidhim këto parakushte paraprakisht. Le të fillojmë negociatat me Bashkimin Evropian, të marrim sigurinë themelore, sigurinë duke u anëtarësuar në Aleancën e NATO-s dhe së pari të konsolidohemi brenda. Mos harroni, vetëm dy vjet e gjysmë më parë, në prill 2017, ne patëm një situatë unike të jashtëzakonshme, e cila nuk ka ndodhur në Evropë me shekuj. Ne kishim një masë të njerëzve që hynë në parlament, të organizuar nga partia në atë kohë në pushtet, të cilët po përpiqeshin të linçonin parlamentarët e tanishëm. Dhe nч 2016 e cila vetëm një vit para Raportit të Komisionit Evropian, ne jemi deklaruar zyrtarisht dhe si e para në Ballkanin perndimor, e përcaktuar zyrtarisht si një shtet i robëruar. Pra, për dy ose tre vjet nga një shtet i robëruar, ne jemi bërë një vend që prodhon lajme të mira në këtë rajon, i cili nuk është shumë karakteristik për Ballkanin.
Gazetari:Le të shohim marrëdhëniet e Serbisë me Maqedoninë e Veriut, si i vlerësoni sot disa nga akuzat e ndërsjella nga ajo periudhë e spiunazhit, dhe madje edhe për faktin se sot kemi kalime ndërkufitare, që janë dakorduar, gjithashtu është planifikuar një minishengen me Shqipërinë dhe Serbinë. Ku i shihni ndërkohë marrëdhëniet midis dy vendeve?
PRMV: Ashtu siç shkonte kriza jonë e brendshme, në një drejtim të padëshiruar, edhe marrëdhëniet me disa nga fqinjët tanë, gjegjësisht Serbia ishte njëra prej tyre. Këtu ka disa çështje të tjera, por në lidhje me pyetjen tuaj, për fat të keq, ajo arriti kulmin me 27 gusht në atë ndërhyrje në Parlament. Pavarësisht nëse reagimet nga të dyja palët ishin të përshtatshme, unë mund të debatoj për këtë çështje në një emision të veçantë, por mbaroi. Unë jam shumë i kënaqur që Kryeministri Zaev, gjatë një ose dy viteve të fundit, është përpjekur të hapet në Beograd sa më shumë që të jetë e mundur, jo vetëm në kryeqytetet e tjera të fqinjëve tanë, dhe ajo ka dhënë fryt. Nga sa di unë, deri më tani komunikimi i tij me qeverinë serbe, me Presidentin e Serbisë ka qenë i shkëlqyeshëm, me deklarata të caktuara këtu dhe atje që mund të duhet të shpjegohen më tej nga të dyja palët. Sidoqoftë, pa asnjë dilemë, Kryeministri Zaev gjithnjë kishte një qëllim të mirë për të zhvilluar marrëdhënie të shkëlqyera bilaterale.
Gazetari: A do të vini të vizitoni Serbinë?
PRMV: Në atë pjesë po, unë jam presidenti më i afërt, por unë kam bërë tashmë një vizitë zyrtare, me ftesë të Presidentit tuaj më 22 nëntor, të kemi shëndet, unë do të jem në Beograd në muajin tjetër. Përndryshe më duhet të them se – Presidenti Vuçiq më bëri një nder të veçantë për inaugurimin tim në maj, ishte një “short notice”, vetëm dy ose tri ditë më herët rezultatet zyrtare u njoftuan, dhe ai erdhi këtu në Shkup në takim, takimi ishte interesant dhe konstruktiv. Unë pres që në këtë frymë të vazhdojmë të flasim kur të takohemi në Beograd.
Gazetari: Për marrëdhënie të mira dhe stabilitet në rajon, në Beograd, Kosova është një çështje shumë e rëndësishme. Si e shihni një zgjidhje midis Beogradit dhe Prishtinës? E di që jeni kundër ndryshimit të kufijve…
PRMV: Ekziston një deklaratë imja nga e kaluara që ka gjetur reagime negative nga Qeveria e Serbisë, por është një qëndrim legjitim i Qeverisë serbe, unë nuk kam asnjë problem me këtë. Pozicioni im është, sepse unë duhet të kujdesem për vendin tim, dhe është shumë e rëndësishme për mua që çdo shtet të mbetet brenda kufijve të tij. Pra, teza ime është se bashkësia ndërkombëtare pa një zgjidhje të dukshme të pamundur për Kosovën, ne e dimë, nëse përfshini faktorë ndërkombëtarë dhe shtyni dhe vendosni të keni një marrëveshje – do të ketë një marrëveshje.Sigurisht, vullneti i Beogradit dhe Prishtinës është thelbësor në këtë kuptim, por është faktori ndërkombëtar që mund të marrë një vendim në një pjesë të rëndësishme, gjithë kompleksin e ngjarjeve dhe marrëdhënieve. Në të njëjtën kohë, mendimi im është se ata nuk duhet të mbyllin çështjen e Kosovës dhe ndoshta të hapin dy ose më shumë në rajon. Të mos ketë një efekt domino, ne po e mbyllim çështjen e Kosovës, unë flas nëse i mbyllim duke ndryshuar kufijtë, edhe kur ndryshojmë kufij. Teza ime është se faktori ndërkombëtar duhet t’u japë të gjitha shteteve të tjera përreth në rajon disa garanca ndërkombëtare që kjo zgjidhje midis Beogradit dhe Prishtinës do të zbatohet vetëm për Beogradin dhe Prishtinën.Përndryshe, unë mendoj se do të ishte një fatkeqësi, nëse pas një zgjidhjeje të tillë si zgjidhja e problemit të Kosovës, nëse kufijtë filluan të ndryshojnë në të gjithë ish-Jugosllavinë dhe nuk e di në Evropën Juglindore. Pra, në atë drejtim, unë argumentoj se ndryshimi i kufijve është një zgjidhje anakronike për shekullin XXI, por nëse tre aktorët Beogradi, Prishtina dhe faktori ndërkombëtar vendosin që kjo është zgjidhja e vetme e mundshme, mirë. Por, për ato shtete të vogla në rajon që jemi, ne jemi një shtet i varfër dhe i parëndësishëm në marrëdhëniet ndërkombëtare për fat të keq, na jepni disa garanca se kjo nuk do të ndikojë tek ne dhe tek integriteti ynë territorial.
Gazetari: Z. Pendarovski, Јu faleminderit që ishit me ne!
PRMV: Falemnderit!
