Presidentja Gordana Siljanovska Davkova mbajti një fjalim në mbrëmjen gala që shënoi 20-vjetorin e themelimit të Diasporës së Bashkuar Maqedonase dhe ndarjen e çmimeve “40 nën 40”, që u mbajt në Detroit të Miçigenit.
Në kuadër të ceremonisë, e cila u mbajt nën moton “Trashëgimia e Unitetit: 20 vjet e Diasporës së Bashkuar Maqedonase”, DBM ia ka dhënë Presidentes Siljanovska Davkova çmimin “Global Stateman”.
Presidentja Siljanovska Davkova i dorëzoi çmimin “Bija e Maqedonisë” Marien Iliç, çmim që DBM e jep.
Njohje të veçanta iu dhanë Xheri Naumof – çmimi “Trashëgimia Maqedonase në Shërbimin Publik”, si dhe organizatës “World Medical Aid” – çmimi “Miku i Maqedonisë”.
Dyzet anëtarë të rinj të diasporës maqedonase në të gjithë botën, të suksesshëm dhe me ndikim në profesionet dhe komunitetet e tyre, morën çmimin “40 nën 40”.
Në vazhdim është fjalimi i plotë i Presidentes Siljanovska Davkova:
Të nderuar mërgimtarë tanë,
Falënderoj mikpritësit tanë, Diasporën e Bashkuar Maqedonase, që organizon këtë darkë gala. Nuk ka mënyrë më të mirë për të përmbyllur një vizitë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës sesa të takohemi me pjesën maqedonase të Amerikës.
Kjo mbrëmje zhvillohet në një moment shumë simbolik.
Në shtator të vitit 1925, saktësisht 100 vjet më parë, nën presionin e Lidhjes së Kombeve, ABECEDARI i destinuar për fëmijët – maqedonase – u shtyp në Athinë. Abetarja që ishte “shtypur në latinisht dhe e hartuar në dialektin maqedonas” nuk arriti kurrë te fëmijët sepse pothuajse të gjitha kopjet u shkatërruan. Megjithatë, duke shfletuar kopjet e pakta të ruajtura, shohim se midis mësimeve të destinuara për shkrim-lexim në gjuhën amtare maqedonase, në faqen 33 ka një fjali që i referohet të gjithëve ne të mbledhur në këtë darkë gala, por edhe të gjithë Maqedonisë mërgimtare. Kjo fjali thotë: “Vëllezërit e mi u nisën jashtë shtetit”. “Vëllezërit e mi u nisën jashtë shtetit”.
Gjatë njëqind viteve të fundit, duket se emigrimi jashtë shtetit u bë fati maqedonas. Arsyet e emigrimit janë të ndryshme. Disa nga paraardhësit tuaj u larguan nga Maqedonia duke ikur nga persekutimi dhe politikat e asimilimit të shteteve të Ballkanit në fillim të shekullit të 20-të. Të tjerë, megjithatë, u larguan për shkak të varfërisë. Të tjerë, veçanërisht nga brezat e rinj, po largohen për shkak të tranzicionit dhe konsolidimit shumë të gjatë demokratik dhe betejës së papërfunduar për sundimin e ligjit.
Por këto tri grupe që përbëjnë diasporën maqedonase kanë diçka të përbashkët. Motivi përfundimtar i çdo mërgimtari, pavarësisht nëse po i ikën persekutimit, varfërisë apo një të ardhmeje të pasigurt, është të ushtrojë një të drejtë të rëndësishme njerëzore dhe kjo është e drejta për të ndjekur lumturinë.
Ndjekja e lumturisë, e shpallur nga Deklarata Amerikane e Pavarësisë në vitin 1776, nuk është klishe hollivudiane, por nevojë themelore njerëzore për të kontribuar në mënyrë kuptimplote në të mirën e komunitetit të cilit i përkasin. Shteti ekziston për t’u mundësuar qytetarëve të arrijnë lumturinë, të krijojnë vlera, të përparojnë në bazë të njohurisë, cilësisë dhe aftësisë.
Në kërkim të lumturisë, disa prej juve ose prindërve, gjyshërve tuaj janë shpërngulur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kanada, të tjerë në vendet më të zhvilluara europiane dhe të tjerë në hemisferën jugore, në Australinë dhe Zelandën e Re. Kudo që të jeni, ju, mërgimtarët, me shumë përpjekje, përkushtim dhe sakrificë, krijoni vlera dhe fitoni respekt në mjediset tuaja të reja. Ju gjendeni në pothuajse çdo segment të shoqërive – si biznesmenë dhe menaxherë të suksesshëm, shkencëtarë dhe mjekë të shquar, artistë të njohur dhe atletë të vlerësuar, publicistë dhe profesorë të njohur. Disa prej juve kanë krijuar marka të njohura dhe janë bërë filantropë të respektuar. Duke shikuar shembujt e Mike dhe Marien Iliç, John Bitov, Majk Zafirovski, Xheri Naumof, Mitre Kitanoski, Gjorgija Atanasoski, Svetlana Mojsova, Ratka Damjanoviç, Metodija Koloski, Elizabet Naumovski, Kris Pavlovski, për të përmendur vetëm një pjesë të yjësisë së mërgimtarëve maqedonas, do të thuhej se emigrantët e suksesshëm tashmë e kanë arritur lumturinë. Shteti maqedonas dhe populli maqedonas janë me të drejtë krenarë për të gjithë ju.
Por duhet t’i parashtrojmë vetes një pyetje të rëndësishme: A ka lumturi të vërtetë pa identitet, pa ndjenjë përkatësie? A mund të jemi të plotë nëse një pjesë e jona mbetet në atdheun tonë të parë?
Kjo vlen jo vetëm për maqedonasit etnikë, por edhe për çdo anëtar të diasporës maqedonase që e ndjen Maqedoninë si atdheun e tyre të parë. A keni menduar ndonjëherë pse ëndrra e shumë mërgimtarëve, pavarësisht nga etnia apo feja, është të kthehen në atdheun e tyre për të investuar në të? Cila është forca që na tërheq drejt rrënjëve tona?
Psikologjia moderne pohon se identiteti dhe përkatësia janë të pandashme nga mirëqenia njerëzore. Hulumtimet tregojnë se humbja e gjuhës amtare nuk është vetëm humbje kulturore, por mund të jetë edhe traumë personale, duke minuar vetëbesimin dhe duke dobësuar vetëidentifikimin. Gjuha ndërton një ndjenjë të fortë përkatësie. Në gjuhën tonë amtare, ne e shprehim në mënyrën më të natyrshme thelbin tonë.
Dramaturgu i madh maqedonas, i cili vetë u bë pjesë e diasporës, Goran Stefanovski, na kujtoi se “për të mbijetuar, njerëzit kanë një instinkt të lindur të përsosur për të thurur histori – rreth asaj se kush janë, çfarë janë, nga vijnë dhe ku po shkojnë. Për ne, nuk ka asgjë më të rëndësishme se këto histori. Ato janë thelbi i jetës sonë, shtylla e identitetit tonë. Identiteti është një histori rreth asaj se kush jemi, pse jemi dhe çfarë dëshirojmë. Për të mbijetuar në botën e ashpër, kjo histori duhet të jetë e saktë, e bazuar në njohuri të terrenit, në depërtim të thellë, në një plan të saktë. Historia e gabuar mund të na kushtojë shtrenjtë…”.
Dhe historia maqedonase është endur nga histori familjare, jo vetëm në shtëpi, por edhe në diasporë. Çdo jetë është një sagë suksesesh dhe zhgënjimesh, por edhe përparimesh, pamjesh dhe shpresash të reja. Por historia juaj është edhe historia jonë dhe e jona është edhe e juaja dhe do të zgjasë për aq kohë sa tregohet.
Besoj se sonte nuk ka njeri nga diaspora midis neve që nuk është munduar nga pyetja: A do ta ruajnë fëmijët e mi ose nipërit e mbesat e mia identitetin e tyre maqedonas? A do ta mësojnë gjuhën maqedonase? A do ta njohin traditën maqedonase? A do të preken nga muzika unike maqedonase në taktin 7/8? A do të vetëidentifikohen si qytetarë amerikanë, kanadezë, evropianë, australianë, por me origjinë maqedonase, me identitet maqedonas, apo do të shkrihen në kulturat në të cilat janë lindur dhe rritur? A do të përfundojë historia ime familjare, e cila është pjesë e historisë së përbashkët maqedonase, me fëmijët e mi ose nipërit e mbesat e mia?
Të nderuar të pranishëm,
Këto janë pyetje të vështira, por të rëndësishme. E di që keni bërë dhe po bëni shumë për të ruajtur identitetin maqedonas. Me ndihmën tuaj, melodia maqedonase jehon nëpër sallat më prestigjioze të koncerteve të botës së re. Shumë amerikanë dhe kanadezë fitojnë përshtypjen e tyre të parë për kulturën maqedonase pikërisht nëpërmjet juve. Ky është qëllimi i programeve të suksesshme si “Birthright Macedonia” ose klasat e gjuhës maqedonase. Ju investoni në bordet kishtare-folklorike maqedonase, duke ruajtur lidhjen me Kishën Ortodokse Maqedonase – Kryepeshkopatën e Ohrit. Me praninë tuaj sonte, ju tregoni vendosmërinë tuaj për të ruajtur pjesën tuaj të historisë maqedonase.
Të gjitha këto përpjekje çojnë në përfundimin e mëposhtëm: për diasporën, kërkimi i lumturisë nuk përfundon jashtë vendit, por vazhdon drejt Maqedonisë. Është vatra juaj e lindjes, rajoni ku jetuan paraardhësit tuaj, burimi i vërtetë i identitetit tuaj. Lumturia juaj varet në një masë të madhe nga lumturia e atdheut.
Por ka një problem këtu. Që nga pavarësia, suksesi i shtetit maqedonas është matur nëse është një vend i mirë për të jetuar dhe nëse ofron mundësi të barabarta për përparim për të gjithë qytetarët e tij. Kjo e drejtë kërcënohet nga korrupsioni që, gjatë dekadave të fundit, ka shkelur sundimin e ligjit dhe ka minuar të mirën e përbashkët. Por edhe nga bllokadat e padrejta afatgjata të integrimeve tona europiane që e kanë lodhur shtetin dhe ende i frustrojnë qytetarët maqedonas, duke shkelur dinjitetin e tyre, tuajin dhe tonën.
Prandaj, gjithnjë e më shumë të rinj tanë besojnë se kërkimi i lumturisë i çon ata jashtë atdheut tonë. Për disa prej tyre, atdheu bëhet vetëm një vend për qëndrim të përkohshëm, një hotel, në vend të një shtëpie ku do të krijonin familjen. Emigrimi i të rinjve është bërë kërcënimi më i madh për të ardhmen e Maqedonisë.
Për të parandaluar eksodin, para se të jetë tepër vonë, na duhet ndihma e diasporës.
Jam e vetëdijshme se në të kaluarën, janë marrë vendime që kanë ndikuar edhe në diasporën maqedonase pa u konsultuar me të. Kompromise janë bërë në kurriz të simboleve dhe atributeve të shtetit maqedonas dhe identitetit maqedonas. Kjo është veçanërisht e vështirë, duke pasur parasysh se Maqedonia e mërgimtarëve është më e numërt në numër sesa Maqedonia e vendbanimit. Ta neglizhoni diasporën maqedonase do të thotë të injoroni më shumë se gjysmën e popullit.
Një marrëdhënie e tillë ka çuar në distancim midis atdheut dhe diasporës, në dëm të interesave shtetërore dhe kombëtare. Megjithatë, nga të dyja palët gjithmonë ka pasur njerëz me vullnet të mirë, me vuajtje të gjata dhe me mirëkuptim të madh, të cilët kanë ruajtur lidhjen midis atdheut dhe diasporës.
P.sh., familja Iliç ndihmoi në formimin e Grupit të Kongresit për Maqedoninë dhe Maqedonasit Amerikanë në vitin 2011. Grupe të ngjashme parlamentare janë formuar në shumë vende ku jetojnë maqedonasit.
Diaspora e Bashkuar Maqedonase ka krijuar një rrjet miqsh dhe mbështetësish të Maqedonisë midis vendimmarrësve. Me ndihmën tuaj, u miratuan shumë deklarata dhe rezoluta në mbrojtje të interesave maqedonase. Por ajo gjithashtu mbështet të rinjtë përmes programeve të tilla si “40 nën 40” dhe “Gjenerata M”.
Ekipi “Maqedonia 2025” forcon lidhjet midis mërgimtarëve të suksesshëm dhe atdheut përmes forumeve të investimeve, samiteve dhe pjesëmarrjes në strategjitë e zhvillimit. Do të përmend gjithashtu filantropët që mbështesin atdheun e tyre me investime në shkolla, spitale dhe institucione të tjera, ofrojnë bursa dhe rrjetëzojnë më të suksesshmit në një komunitet me ndikim.
Diaspora është pjesë e Maqedonisë, ashtu siç është Maqedonia pjesë e diasporës. Angazhimi im ndaj diasporës është më shumë sesa retorika zgjedhore. Qeveria jonë po përgatit një Strategji Kombëtare pesëvjeçare për Diasporën, në të cilën Kabineti im merr pjesë aktive përmes përfaqësuesve të saj. Kjo strategji duhet t’i mundësojë diasporës të përfshihet në mënyrë më aktive në debatin publik dhe në forcimin e shtetit. Përveç kësaj, siç premtova në programin tim zgjedhor, planifikoj të krijoj Këshillin për Diasporën në kuadër të Kabinetit të Presidentit.
Për mua, ju, anëtarët e diasporës, jeni ambasadorë vullnetarë të shtetit tonë, që jetoni përtej kufijve të tij dhe përfaqësoni vlerat tona. Ju jeni njerëzit tanë më të afërt, edhe pse jeni pas kufijve të tjerë. Prandaj, shteti do të vazhdojë të bëjë përpjekje për të forcuar lidhjet tuaja me Maqedoninë. Politikat ndaj diasporës duhet të jenë jopartiake dhe të prioritizuara, pavarësisht se kush është në pushtet.
Na nevojiten investimet tuaja, por edhe idetë, njohuritë dhe përvoja juaj. Na nevojitet lobimi juaj në qendrat e pushtetit dhe ndikimit, por edhe pjesëmarrja juaj aktive në hartimin e politikave dhe vendimmarrjen këtu në vend. Kjo pjesëmarrje duhet të jetë me mirëkuptim për sfidat e përditshme të qytetarëve maqedonas të cilët gjithashtu kërkojnë lumturi, por në atdheun e tyre, jo jashtë tij.
Diaspora duhet të jetë partner i barabartë në ndërtimin e Maqedonisë si një vend i mirë për të jetuar ku të rinjtë do të qëndrojnë dhe ku ju, emërgimtarët, do të përmbushni kërkimin tuaj për lumturi.
Kemi një punë të madhe përpara neve. Vendet me diaspora të forta shënojnë progres. Vendet me diaspora të dobëta ngecin. Dhe kjo nuk ka të bëjë vetëm me burimet financiare apo lobimin, por me diçka shumë më të thellë. Ka të bëjë me transferimin e vlerave, ndarjen e njohurive dhe aftësive, rritjen e pritjeve për standardet e jetesës, kultivimin e zakoneve më të qëndrueshme. Ashtu si atdheu duhet të ruajë të kaluarën e diasporës, ashtu edhe diaspora është roje e së ardhmes së atdheut.
Të nderuar miq,
Do të përfundoj me sa vijon. Më 2 shtator 1945, 80 vjet më parë, pikërisht këtu në Detroit, shkrimtari i madh maqedono-amerikan Stojan Hristov, duke iu drejtuar Asamblesë së Unionit Popullor Maqedono-Amerikan, ka thënë si në vijim: “Një ose dy javë pas 2 gushtit 1944, çdo mëngjes pasi zgjohesha duhej të çohesha dhe t’i thoja vetes se tani ekzistonte një shtet i lirë maqedonas. Më dukej si një mrekulli, kështu që duhej ta detyroja veten të besoja në të vërtetën e tij. Ishte shumë e mirë për të qenë e vërtetë. Ishte si të ishe i varfër gjithë jetën dhe pastaj papritmas merrje një milion dollarë. Thjesht dukej joreale. Por shpejt shteti i ri maqedonas u bë natyrë e dytë për mua. Dhe tani më duket sikur ka pasur gjithmonë një shtet maqedonas.”
Bashkatdhetarët e mi të nderuar,
Stojan Hristov arriti lumturinë sepse për të atdheu i parë u bë natyrë e dytë. Atdheu është i juaji, aq sa është i yni. Është një dhe i njëjti, i vetmi atdhe i përbashkët.
Ju faleminderit.
