Позиционирањето на Македонија во ОН и коспонзорирањето на Резолуцијата предложена од САД, трет ден ја бранува македонската јавност. Вашиот став кој е? Сметате ли дека направивме вистински чекор што гласавме воздржано за двете резолуции, а ја спонзориравме онаа предложена од САД?
-Велиме дека крајот го краси делото. За мене е најважно она што се случи во Советот за безбедност. Да потсетам, таму ниту Франција, ниту Обединетото Кралство, не ставија вето. Што значи тоа? Помина, тој текст. Така? А тој текст е задолжителен. Што значи дека добро сме се позиционирале. Иако не сме членка на Европската Унија, ние утре би можеле заради кластерот врзан со заедничката надворешна и безбедносна политика да го поминеме овој дел. Значи, не отстапивме од тоа, ама не заборавивме ни на стратешкото партнерство. Слушам денеска, еве и вам ви реков при влегувањето, многу ме интересира дали францускиот амбасадор во Будимпешта истото му го предочил на господинот Орбан бидејќи тој е, пак, член на ЕУ. Значи да повторам, ние сме географски, историски, културно, дел од Европа. Нам ни е местото во ЕУ. Но, ако некој мисли дека ЕУ се однесува во стилот на тоа дека сите на ист начин ќе прават или ќе посегаат по некои постапки, мислам дека не се во право. Не е тоа целосно униформирана заедница, впрочем сами знаете. ЕУ не е држава, туку е политички систем, sui generis. Не мислам дека згрешивме, мислам дека реалистички се однесувавме. Или досега сите нè убедуваа дека не е време за идеализам, туку за реализам. И мислам дека добро постапивме.
Добро, ја менуваме ли надворешната политика ние во изминатиот период, со приближувањето целосно кон линијата којашто новата американска Администрација ја диктира? Сметате, ли дека тоа е правилно и особено ако земеме предвид дека во ЕУ кон која ние се стремиме да се приклучиме, независно што велите дека има разлики, но, има една линија, на една политика, за која се координираат нивните лидери? Особено по прашањето на Украина, таа политика се разликува од онаа, на новата американска Администрација.
-Не, не мислам дека ја менуваме впрочем ние сме учествувале на сите конференции за Украина, самата јас и во Германија и во Швајцарија и се разбира поддршката останува. Но повторно велам, ако некој мисли дури и внатре во… постои, не е во право. Освен тоа, да ние ги почитуваме принципите и вредностите, но сè уште не сме членка на ЕУ.
Гледаме силно приближување кон политиките на САД. Премиерот и претставници од Владата, неколку пати во изминатите месеци беа во посета на САД, изразија поддршка за политиките на новиот американски претседател. Ќе го следите ли тој пример? Ќе направите ли обид и Вие да имате високи средби со претставниците на Администрацијата?
-Патувањата во САД на премиерот и на Владата, треба да ги гледаме и низ призма на тоа дека американскиот систем е двопартиски, дека на власт се или Републиканците или Демократите. Во случајов посетите на Владата се врзани и за заедничката идеолошка припадност. Тоа е првата причина. Втората причина е, исто така, што нивното присуство таму е врзано за ноторниот факт дека за првпат таму, ние во Администрацијата на Трамп, имаме луѓе кои овде биле, кои искажале приврзаност, кои на крајот на краиштата имаат и македонско потекло или врзаност за тоа. Кога ме прашувате мене, не мислам дека, не мислам само јас. Мислам дека после господинот Макрон и други претседатели ќе видиме во САД, не заради, можеби, фактот дека светот се менува и меѓународниот поредок, туку мислам во функција на мирот. Јас ги споменав Швајцарија и Германија. Но морам да кажам дека не често се зборуваше за мир. Се разбира дека сите го посакуваме мирот, меѓутоа, за првпат оваа опција станува реалност. И затоа јас мислам дека не можете ниту еден друг проблем да решите без мир. Она што мене ме загрижуваше сиве овие години беше што меѓу Руската Федерација и САД немаше дипломатија. Целосно прекинати односи. Лошо е за светскиот мир ако не комуницираат најголемите сили. Тие мора да комуницираат за да најдат некое заедничко решение. Мислам, дека во случајов, сите чувме дека мирот е веќе реална опција. Или, ако сакате почетокот на мирот. Значи, се разбира дека би сакала да одам во САД, веќе бев, меѓутоа зборувам за релациите. Уште еден аргумент. Македонскиот политички систем не е како американскиот, претседателски. Парламентарен систем е, со ефективна извршна власт, во рацете на Владата. Во многу држави тој систем или во многу теории се нарекува дури и премиерски. Не ме чуди хиперактивноста на Владата и на премиерот. Таа е сосема реално очекувана.
Во односите со Бугарија, бидејќи оттаму очекуваме деблокада на нашиот интегративен пат, Вие досега ја имавте доминантната улога да речам, во овие девет месеци, на највисоко ниво, со бугарскиот претседател Радев. Веројатно и поради недостатокот на стабилна влада во таа држава немало средби на повисоко ниво меѓу владите. Имаше најави по Вашите контакти и посети, дека и бугарскиот претседател Радев ќе дојде во Македонија, Вие го поканивте…
-Не се работи за затишје пред бура. Се разбира дека се очекуваше и формирање на Владата. Вие и го споменавте тоа. Инаку зошто јас имав можеби почести врски со господинот Радев, прво зашто тој беше постојаниот елемент, јас сум му рекла во Баку, дека Вие сте стабилниот елемент и сите други се варијабила. Тоа е едната причина, а другата причина е можеби односот. Мислам дека, луѓе повозрасни со кариера зад себе, во разговорите поумерени, не се страсни, јас, ако може да кажам се сретнав со господинот Радев и во Аушвиц. И, во едно интересно друштво, заедно со госпоѓата Радмила Шеќеринска. Значи, тоа беше еден убав разговор, повторно двајцата рековме, и тој рече дојдете, јас реков набргу ќе се сретнеме сега во април бидејќи тукушто ме покани на т.н. процес AKABA, тоа е процес за борба со тероризмот и екстремизмот, инициран од јорданскиот крал.
Значи одбрана група од претседатели, така пишува, одбрана група, се канат и во моментот кодомаќини се господин Радев и јорданскиот крал. Ние имаме усвоено Национална стратегија за борба со тероризмот и екстремизмот, и еве уште една причина да видиме што ќе правиме. Ние имаме, јас веќе имам неколку покани, и за одење и за доаѓање овде на претседатели на држави. Потврдени се, но може да се случат некогаш во последен момент.
Се очекува да се случи нешто, да се дојде до некое решение. Она, идеја или барање за одложено важење на уставните измени доколку македонското Собрание ги усвои, се промовира во светот. Имате ли чувство дека нешто се промени во овие девет месеци откако имаме нова власт, и во Собранието и Вие како претседателка, дека почнува да фаќа корен идејата за одложено дејство? Каков е Вашиот впечаток од Вашите разговори со странски претставници?
-Многу тешко е да ги изразам чувствата и, обично, тие не ми се доволни. Меѓутоа, едно е јасно! Ако некогаш не можеше да чуеме дури ни од известителот за Годишниот извештај за македонскиот напредок во евроинтеграциите, збор, како потреба од дебилатерализација, или за крај на билатерализмот, како опасност не само врзан за нашето напредување во реунификацијата, јас велам, туку, и за самиот процес на проширување.
Веќе го видовме тоа, во една поблага варијанта, во случајот на Црна Гора. Значи, можеме да го очекуваме понатаму бидејќи како вирус може да се шири на Балканот. Значи, прво, го слушаме зборот честопати.
Понатаму, исто така од многубројните средби, јас можам да сфатам дека ме слушаат и мислам дека размислуваат за она што го зборува. Дека, јас би сакала, копенхагенизација да ни се случува.
Да се потсетиме на Копенхагенските критериуми. А, не да ја губиме енергијата на, историја, на култура, јазик, на идентитетски прашања, оти, таму, со емоции. Со емоции не се размислува. Емоциите се присутни. Мислам дека и во рамките на Вишеградската група, па ако сакате, известителот, за нас, господинот Вајс, многупати повторува дека опасна е билатерализацијата. А што е ова, ако не е билатерализација. Па, и комесарката за проширување, по првичната изјава за уставните измени, потоа рече оти мисли дека исто така е опасно по проширувањето да се билатерализираат процесите. И на крајот да кажам.
Никогаш, никогаш на ЕУ не ѝ било попотребно проширувањето. И нам, се разбира. Ама, кога во светот се случуваат драматични промени и кога сојузите се многу важни, еве и по самото Ваше прашање тоа се гледа, мислам дека ЕУ треба сериозно да размисли за проширувањето.
А, околу политиката на ЕУ и така натаму. Еве јас реков, политички систем е. Еве да кажам дека и внатре има разлики. Дури и во поглед на најважните органи коишто имаат конститутивна основа во ЕУ. Парламентот, јас не знам, 16-17 пати вели дека ние да ги почнеме преговорите. И Комисијата вели. А, кој, вели дека НЕ, Советот. Во Советот седат претседатели и премиери на државите. Значи, тие најпрво таму ги застапуваат и ги бранат државните и националните интереси. Не, интересите на ЕУ. Значи, и таму треба да се менуваат процесите. И таму се потребни реформи. И до нив ќе дојде затоа што се менува светската архитектура.
Како ја оценувате состојбата во нашата дипломатска мрежа? Тоа е многу значајно, ако се обидуваме да продадеме одредена приказна за наше приклучување во ЕУ. Имаше ли потреба, од медиуми и од Службен весник да дознаваат амбасадорите дека се повлечени?
-Прво, мислам дека информацијата не е точна. Не е во ред. Законот јас го познавам. Единствен указ што сум го потпишала за повлекување е за амбасадорот Жерновски. Морам да ѝ укажам на јавноста дека, целата постапка, до моментот на донесувањето на указот е од доверлив карактер. Значи комуникацијата од Владата, претставена преку премиерот и мене, е од државен карактер.
Значи, немало шанса, ниту можност, некој да дознае од весници дека е повлечен. Тоа можете и да го проверите во Законот и ќе видите. Во моментот кога јас ќе ги потпишам или ќе ги добијам и ќе заврши оваа постапка, ќе биде објавено, и тогаш луѓето ќе дознаат што се случува!
Не можам да ја опишам јас конкретната слика во нашата дипломатија, но отсекогаш сум велела дека преферирам дипломатија, во којашто учествуваат дипломати од кариера. Експерти. И мислам дека оној чекор 50:50 е еден исчекор во однос на претходната состојба.
Луѓето што сум ги сретнала на моите посети, кои нè претставуваат нас таму, или оставиле убави впечатоци. Многу добро рековте Вие. Сликата, нашата слика, прва и најважна, оти првата е секогаш важна, ја креираат нашите амбасадори.
Значи, кога ќе излезе, кога ќе ги потпишам, не сум ни креирала јас укази сè уште, кога ќе заврши фазата што е од доверлив карактер и кога ќе има укази, ќе може на ваков начин да коментираат луѓето.
Сакам да Ве прашам за две одлуки кои се во Ваша надлежност. Беа отворени предмети за две од Вашите именувања. Антикорупционерите отворија две постапки за заменик-директорката на Агенцијата за разузнавање Ивана Стојановска и за началникот на Генералштабот на Армијата Сашко Лафчиски. Денеска добив информација дека предметот за Стојановска е затворен зашто за неа веќе постапува Јавното обвинителство.
-Тоа е предистрага, само да потенцирам. Значи предистрага е нешто што не мора да заврши со некакво обвинение.
Но, оставаат Обвинителството да ги води процесите. Ќе чекате Обвинителството да ја заврши процедурата пред да преземете нешто, и како гледате на тоа? Зошто во самата иницијатива до ДКСК стои дека сте биле изманипулирана од лажните информации коишто Ви биле доставени? Така барем стои во иницијативата до ДКСК.
-Прво, иницијативата е анонимна. Второ, се работи за различни работи. Обвинителството ќе оценува дали имало некакво фалсификување или не знам што. Видете, јас не сум истражен орган, јас се водев од она што го добив. И може секој новинар да го провери. И се чудев, зошто новинарот којшто го обзнани тоа, не дошол да го види предлогот оти предлогот што го добив јас од претходниот началник на Генералштабот, генералот Ѓурчиновски, не е класифициран документ.
Значи, неколку напомени. Законот e многу интересен. За разлика од условот за директор на Агенцијата за разузнавање којшто вели, 15 години да има искуство во области на надворешната политика, безбедност или одбрана (нема друг услов), а кај заменик-директорот се бара 10 години искуство во надворешната политика, безбедноста или одбраната, ама и петгодишно искуство на раководна функција. Уште слика фали, па да видиме кој го креирал ваквиот закон. Но, да го оставиме тоа. Значи, кај заменик-директорката, јас не зборувам за фалсификување или слично. Значи, се оспорува дека, во десетте години, (нема десет години во овие области), односно, дека им недостигале две години. Еве за јавноста, јас намерно молчев, бидејќи не сакам да влијаат на Антикорупциската комисија. Само еве, ќе ја интересира јавноста. Значи, се работи за личност којашто завршила на електрофакултетот, со просек 8.7, магистрирала со 9.9, седум години работела и на Европскиот и на ФОН, значи во искуството има асистентски статус на Факултет за безбедност и детективи на предмет информатика. Ама, видете! Кога е владеење на право во прашање, мене нема сила што може да ме убеди да направам нешто што не е така. Не ми е јасно, како може, ако работите во некое министерство, да речеме во надворешни работи, на која било работа, или во безбедна сфера, или во одбрана, тогаш да бидете квалификувани, а ако предавате информатика не. Сигурно не предавала информатика во литература или во право, туку информатика врзана за факултетот. Значи, тоа е Факултетот за безбедност и детективи. Сигурно е дека е поквалификувана од останати, за да го има овој статус, седум години. Но, не можам да откријам, бидејќи е класифициран податок. Меѓутоа, нејзиниот претходен статус, тие пет години раководна функција, е врзан за информатиката. За да ве постави некој на раководна функција, врзана за информатиката, вие сигурно треба да имате квалификации за тоа. Значи, другото го оставам. Тоа, дека на еден ваков студент (нели за демократија сме), му било потребно да фалсификува не знам.
За Лафчиски, треба Законот да се толкува, не буквално, туку херменетички. Значи, во целина. Таму има хиерархија, се знае! Прв е началникот на Генералштабот. Јас го добив предлогот од началникот на ГШ за номинација на господинот Лафчиски за функција началник на ГШ. Кога го читате Законот гледате што има таму! Има член 51, добро нека го проверат тие што понекогаш дискутираат, во кој се вели дека, кај офицерите со генералски статус, тие не се оценуваат. Значи, забелешката за господинот Лафчиски е дека, треба наместо три, тој има две години на статусот бригаден генерал. Е, сега, само да напоменам. Значи за статусот бригаден генерал, ДА, се врши оценување, бидејќи тоа е прв генералски статус. И, второ, се бараат мислења од т.н. кадровски совети. Во кадровските совети не седат само генерали, седат и полковници итн. Дали Вам ви е логично, асистент да биде професор, или полковник да одлучува за повисок, генералски статус. Мене, не! Значи, јас постапив по барањето на началникот на ГШ. И, дури кога тој, сигурно носи одлука по тој процес на хиерархија, сигурно може и да не прифати некои предлози. Истото важи и за мене. Но, јас кажувам дека, го почитувам Законот. Она што мене ме тревожи! Ако вие добивате највисоки оценки за генералот Лафчиски, и од нашите стратешки партнери и од останатите, а се влече толку долго една ваква ситуација, не знам, но за мене таа е неспорна, како и во другиов случај, и ги уверувам граѓаните. Во спротивно вие фрлатe сенка, не само врз АРМ, туку тоа се однесува и врз нашето партнерство во НАТО и за останатите партнерства. Значи, затоа јас сметам дека треба бргу да се постапува, добро да се постапува, и јас не се мешам во сево ова.
Како гледате на иницијативата за разрешување на државниот јавен обвинител и побараната интерпелација за дел од членовите на Судскиот совет? Дел од јавноста смета дека дополнително може да се изврши партизација врз судството кое и онака има страшно разнишана доверба.
Не знам прво што подразбираат под партизација на судство. Инаку, за департизацијата, да речам се сеќавате, ВМРО-ДПМНЕ имаше предлог да се предлага јавниот обвинител од опозицијата. Само, информација за јавноста. Јавните обвинители во Британија се дел од Владата, во поширока смисла на зборот. Но, да го оставиме тоа сега. Значи предлогот доаѓа од Владата, но одлучува Собранието. И, сегашниот јавен обвинител е избран со 62 гласа, што значи, за него не гласала тогаш, опозицијата. Но, да го оставиме и тоа. Тој што ве бира, исто така, може и да ве разреши. Во случајов, значи, има механизми. Постапката, точно е, почнува од Владата, предлогот, меѓутоа, потребно во период од 15 дена, ми се чини, да се изјасни и Советот за јавни обвинители. Јавниот обвинител е по статус член на Советот, но тогаш тој не одлучува. Не се вели таму во Законот дека Советот треба да даде позитивно или негативно, значи може или да или не, може и следни 15 дена, па потоа ќе се одлучува во Парламентот. Но, што е најважно. Кога го читате Законот за Јавно обвинителство и за Советот на јавни обвинители, веднаш ќе видите дека, првиот човек, јавниот обвинител, има одговорност за севкупната состојба во обвинителските работи. Не мислам дека има големо задоволство во поглед на работата. Иако, се разбира, не сакам да го коментирам тоа. Значи, понатака, еве во измена на Законот, мора поинакви критериуми коишто сега ги нема во условите, за да ве изберат за јавен обвинител. Општите се. Да имате државјанство, да сте положиле правосуден испит, ама, нема да сте биле на пример 8 до 10 години, како во некои држави на судски функции важни, на обвинителски функции важни итн. Значи, тогаш ние ќе имаме гаранција дека ќе имаме вистински луѓе. Но, да го оставиме тоа на Парламентот. А, за Судскиот совет, многу аргументи не се потребни од никого! Сликите понекогаш говорат многу повеќе што се случуваше во оваа институција. Самата сум била, како пратеничка, сведок на извештаите што сме ги добивале од Судскиот совет. Еве, новинарите истражувачи нека ги погледнат извештаите, да видат дали навистина тие личат на извештаи. Патем, не знам дали знае јавноста, дека и Судскиот совет и Советот на јавните обвинители и по две-три седници во месецот имаат. Значи, не- усвојувањето на извештајот е делегитимација од страна на пратениците. Понатаму, интерпелацијата е следна делегитимација. Не мислам дека до сега немало партиско влијание, па сега се заканува партизацијата. И, затоа јас сум за строги критериуми, многу поостри од оние што постојат за јавниот обвинител. И мислам, дека на тој начин, ние ќе имаме доверба. А довербата во судството, или недовербата, е недоверба и во Јавното обвинителство. А, тогаш, првиот човек го персонифицира јавниот обвинител.
