Претседателката Сиљановска-Давкова: Прво, многу ми е мило што иницијативата дојде од Советот за млади. Уште помило ми е што Кристијан беше модераторот и Кристијан и во работата на Советот, како што слушам, дава посебен печат. Се разбира, со умот и со знаењето.
Дека е тоа нешто сосема природно денеска видовме од настапот на малиот Лука, за мене филозофски звучеше, морам да кажам. Уште повеќе, научена лекција денеска за мене е вклучувањето во настанот на Блаже Зафиров. Одамна немам чуено такво суверено знаење. Никаков хендикеп кај него нема. Но, за жал, ете ние не ги препознаваме.
Сè уште најумните и во егзодусот нивни се вклучени еве и луѓе на кои им е потребен белиот стап. Се надевам дека ова ќе биде предупредување за државата и најдобро е, еве, со оглед на присуството на пратениците овде, веднаш да започнат со иницијатива за предлог на закон. Ние сме обврзани, бидејќи сме потпишале конвенција. Меѓутоа, очигледно, не ја реализираме. И, се разбира, помагалата треба да бидат на товар на државата, а не на товар на корисниците на белите стапови. Импресионирана сум, морам да кажам и сега уште еднаш ми се докажува дека сите ние имаме проблеми, но дури и кога имаме проблеми или некоја посебна потреба со помош на природата, тоа лесно можеме да го надоместиме. Јас отсекогаш велам дека природата е совршен креатор. Некогаш нешто ќе ви земе, ама нешто и ќе ви даде и така ќе ве направи способен за живот. Страшното е тоа што одговорните институции ова не го согледуваат. Со ваша новинарска помош, мислам дека ова мора да стане прашање што бара итен одговор на национално, ама и на локално ниво. Се надевам дека денешниот настан ќе ги забрза одлуките.
Новинарско прашање: Претседателке, да почнеме со други прашања. Бевте во Венеција на одбележувањето на 35-годишнината од формирањето на Венецијанската комисија. Порано бевте член на Венецијанската комисија. Порано критикувавте дека Владата не ги испраќа законите на оценување во Венецијанската комисија. Дали е според она што го гледате сега ситуацијата е можеби подобрена или каква е ситуацијата?
Претседателката Сиљановска-Давкова: Да, јас и во мојот говор, бидејќи ја имав таа чест да бидам една од неколкуте говорници на Венецијанската комисија, потенцирав дека Венецијанската комисија беше и останува мојот дом, мојот научен дом. Што се однесува до законите, логично е, всушност и затоа беше создадена Венецијанската комисија во 90-тата година за да им помогне на државите што излегоа од комунизмот да посегнат по донесување на либерални устави и закони.
Имало периоди кога сме биле ревносни во поднесувањето на барања за мислење од Венецијанската комисија, но и кога воопшто не сме го правеле тоа. Се израдував, морам да кажам, дека чинам веќе во петокот на дневен ред на Венецијанската комисија се нашло барањето за давање мислење за Законот за јавно обвинителство и дека поминал законот. Значи да, информирана сум дека министерот за правда целиот пакет на закони врзан за реформите во судството, го пратил на Венецијанската комисија и добил мислење за тоа. Веднаш по завршувањето на локалните избори, мора да стигнат законите во Собранието, бидејќи не може да имаме реформи во судскиот систем без да имаме законски промени. И мислам дека тоа е еден добар потег. На сите кои ќе бидат членови на Венецијанската комисија, им препорачувам да се борат овде сите закони кога се во нацрт верзија да се праќаат во Венецијанската комисија. Зошто? Не се задолжителни нивните мислења, но таму седат врвни правници и јас во мојата последна реченица напоменав дека да, тие се борците и заштитниците на владењето на правото наместо владењето на поединците или го адаптирав тоа на венецијанските услови, велејќи дека тие се борат со венецијанските трговци или шајлоци, нели? Она што Шекспир го обработува. Мислам дека тоа е добар потег и од следна причина. Веќе нема да се оценува само хармонизацијата со Европското право со аcquis communautaire, туку и имплементацијата. И тогаш, два органи добиваат клучна улога. Венецијанската комисија, како комисија за владеење преку право и Греко. Ние мора да се подготвиме за тоа.
Новинарско прашање: Претседателке во петок завршува кампањата за локалните избори. Како ја оценувате досегашната кампања, реториката на партиите?
Претседателката Сиљановска-Давкова: Ах, ова е многу тешко прашање, бидејќи јас како што гледате се обидувам отстрана да ги гледам настаните бидејќи сум претседателка на сите граѓани и не сакам да имам политичко влијание, но мислам веќе кажав, еве ќе повторам. Прво, во прашање се локални избори. Локалните избори треба да водат кон избор на вистински личности спремни да ги решаваат локалните проблеми. Многу тешко ми е, искрено, да направам разлика за какви избори се работи. Второ, не сакам да поверувам дека Државната изборна комисија со целиот систем на општински изборни комисии, градска изборна комисија, избирачки одбори, после 30 години нема капацитет да спроведе фер и демократски избори или добро да ги спроведе изборите. Очекувам изборите да поминат во мирна атмосфера која ќе им овозможи на граѓаните да се определат така како што сакаат. Она што, исто така, не можам да го разберам по 30 години, е говорот. Говорот за жал и на овие избори не од сите, многупати е ad hominem, а не ad rem, се бави со профилот на личностите, а не со активностите и со решенијата. Тоа е недозволиво. Јас знам дека има страст на изборите. Каде што се партиите, секогаш има страст. Меѓутоа, мислам дека културата на говорот, особено кога се лидерите во прашање, е најважната работа. Тие имаат просветителска мисија. Не можете да очекувате од граѓаните потоа да го контролираат својот говор на мрежите, ако се инспирирани, ама инспирацијата не е бенигна, туку е малигна од оние кои што треба да бидат носители на дијалог. Истово го повторувам и за портпаролите на партиите. Во светот портпаролите, и на институциите, и на партиите, се промотори на мировен дијалог, а не на навреди. Мораме да го надминеме тоа ако сакаме навистина да бидеме пристојна европска демократска држава. Понекогаш слушам невидени тврдења, на пример, еве ќе издвојам едно, без никаква навреда. И немаше реакција. Слушам како еден кандидат, замислете, ќе вовел, ќе прогласел вонредна состојба и немаше реакција. Како може градоначалник да прогласи вонредна состојба? Вонредна состојба прогласува Собранието, а ако не може да се состане, тогаш претседателот на државата и јас сум голем критичар на воведување вонредни состојби бидејќи, во вонредните состојби се најзагрозени слободите и правата на човекот и граѓанинот. Ама, ваков феудален говор навистина мора да се ограничи или барем да се предупредат оти полно луѓе мислат дека тоа било најхраброто нешто што го чуле.
Новинарско прашање: Претседателке, попладнево ќе имате состанок со претседателката на Европската комисија. Што очекувате да ви биде порачано од Брисел односно на нас како држава?
Претседателката Сиљановска-Давкова: Да ви кажам нешто, јас не знам точно што ќе ми биде порачано од Брисел преку госпоѓата фон дер Лајен, но знам дека ова е редовна нејзина мисија, како и минатата година, значи посета на регионот. Добро е што регионот е во сферата на нејзиниот интерес и како што гледате во различни држави од регионот и различни прашања и пораки слушаме. Верувам дека ќе зборуваме за реформската агенда и за планот за раст иако, веројатно тоа е повеќе во сферата на разговорот со Владата. Се разбира, јас очекувам после нејзината храбра изјава дека треба да се предизвика или да се урне штитот на консензусот како нужен за исчекор или за евроинтеграција, да чујам креативни предлози и решенија. Ние сме спремни за дијалог, впрочем и сме имале неформални дијалози. Мислам дека ние предложивме и ќе предложиме излезни решенија, а вие набрзо ќе ја дознаете содржината и суштината на дијалогот по денешната средба. Мене ми е јасно, нас на сите ни е јасно дека до крај на консензусот, за жал, може да дојде само со консензус, а него очигледно го нема, кога е во прашање можноста за вето и интересно, знаете дека за него се борат помалите држави и интересно, најмногу државите од Централна и Источна Европа. Но, има и тука различни пристапи. Како оној што го чувме вчера од претседателот на Словачка како и денеска е овде, да тој е еден од поборниците на ветото и на консензусот, но вели дека никогаш и никаде не, доколку не се однесува на Копенхагенските критериуми, туку се однесува на обиди на употреба на статусот на членките на ЕУ за, под наводници, ревизија или за прашања од историјата, културата и јазикот. Јас и денеска ќе го повторам она што ми е живот. Јас предавам и Европско уставно право и мислам дека членките на ЕУ се должни да ги почитуваат своите уставни документи, особено Лисабонскиот договор јасен е во преамбулата, јасна е во преамбулата алинеата шест која што вели дека ЕУ ќе ги почитува историјата, културата, јазикот на нациите и на државите бидејќи е единство на различности, дека ќе ги почитува уставните структури на државите, вели во членот четири што е многу интересно и за размислување. Така ЕУ ќе остане најинспиративната, сè уште е за нас, процентот на приврзаниците тоа го покажуваат, голем е. Логично е тоа. Ние секогаш сме биле не само географски, туку историски и културно дел од ЕУ и нема ни тоа една логична причина да не бидеме и политички. Тоа не е веќе прашање на проширување, туку е прашање на безбедност.
Новинарско прашање: Оваа недела во Министерството за образование се разгледува нов предлог за воведување на верското образование по различни предмети кои би се предавале од прво одделение до крајот на средното образование. Предлогот е поднесен од Комисијата за верски заедници, прифатен и поддржан од религиозните лидери од сите пет уставно признати религии, а иницирана е од Асоцијацијата на вероучителите. Меѓутоа, од Министерството за образование велат дека ќе го разгледаат, но како и со првиот ваков предлог се сомневаат дека ќе помине на уставен. Дали сметате дека има простор за верското образование кај нас како дел од задолжителното образование од прво па до средно.
Претседателката Сиљановска-Давкова: Многу тешко ми е да одговорам, бидејќи не знам во која фаза е. Ако се разгледува, јас многу би сакала да ги видам предлозите и предложените решенија за да можам да коментирам. Се разбира, Уставот е јасен, дека живееме во секуларна држава и дека правото на вероисповед е многу важно прашање, но дека верата е, религијата е одвоена од државата. Се разбира, има држави во коишто, и либерални држави во коишто има и верско образование, но дозволете ми ова што го кажавте вие, јас уште денеска ќе побарам да видам какви се тие предлози, како мислат да се интегрираат.
Се разбира, тоа е во фаза на некоја работна верзија, сега бидејќи не сум чула во Собранието да има предлог за донесување, за измени на ваков закон, сè уште. Јас, ако се сеќавате и во поглед на предметите, филозофија, етика и така натаму, го кажав својот став, ќе го кажам и сега, а ова што ме прашавте еве, ме обврзува да го видам и ви должам прецизен одговор потоа оти мислам дека не е во ред да зборувам на невидено, а само на чуено. Тоа е недоволно за мене.
