I nderuar Sekretar i Përgjithshëm i Kryqit të Kuq, z. Saiti,
I nderuar Kryetar i Kryqit të Kuq, Z. Velev,
I nderuar Kryetar i Kuvendit, z. Gashi,
Ministra të nderuar, shkëlqesi,
Të nderuar vullnetarë të Kryqit të Kuq,
Të dashur miq,
Kur pranova të jem patron i këtij përvjetori të Kryqit të Kuq të Maqedonisë, nuk mund ta imagjinoja që ditët e gëzimit dhe festimit brenda natës do të shndërroheshin në ditë dhimbjeje dhe trishtimi për shkak të tragjedisë së tmerrshme në Koçan më 16 mars të këtij viti. Sidomos që të nesërmen, më 17 mars, u mbushën 80 vjet nga themelimi i Kryqit të Kuq.
A keni menduar ndonjëherë pse një nga vendimet e para të Maqedonisë së KAÇKM-së ishte formimi i Kryqit të Kuq të Maqedonisë? Pyes veten, a nuk kishte shteti i sapoformuar çështje më urgjente në agjendën e tij, siç ishin infrastruktura dhe industria e shkatërruar, niveli i lartë i analfabetizmit dhe varfëria e përhapur? A nuk kishte ligje më urgjente që duheshin miratuar apo institucione më të rëndësishme që duheshin krijuar?
Themeluesit e Maqedonisë së KAÇKM-së ishin të vetëdijshëm se edhe ligjet më të mira, më vete, nuk janë të mjaftueshme për të ndërtuar një ndjenjë bashkësie dhe solidariteti. Ligji mund të rregullojë veprimet e jashtme, por jo motivet e brendshme të njerëzve. Mund ta sanksionosh sjelljen e keqe me ligj, por nuk mund të krijosh njerëz altruistë. Sepse zemra e njeriut rreh në ritmin e një ligji shumë të ndryshëm, etik të njerëzimit, që lidh njerëz me besime, botëkuptime dhe epoka të ndryshme.
Imanuel Kanti shkroi për “qiellin me yje mbi ne dhe ligjin moral brenda nesh”. Albert Shvajcer e quajti atë “një respekt të thellë për jetën”. Simon Uejll theksoi se ky respekt nuk është verbal, por konkret dhe nënkupton ndihmë praktike për të cenueshmit, të varfrit, refugjatët, të pastrehët, viktimat e padrejtësive sociale dhe fatkeqësive humanitare. Kahlil Gjibran na kujtoi se ne vërtet japim jo kur japim nga ajo që zotërojmë, por kur japim veten.
Quajeni si të doni. Ajo që është e rëndësishme është që ky ligj i pashkruar i njerëzimit hyn në fuqi në momentin që përballemi me vuajtjet e një tjetri. Pastaj përballemi me një vendim: të kthejmë kokën dhe të fshihemi në rehatinë tonë, apo të ngrihemi dhe ta ndihmojmë të vuajturin sa më mirë që mundemi.
Vetë lëvizja e Kryqit të Kuq lindi nga një takim i tillë. Në vitin 1859, përballë tmerrit pas Betejës së Solferinos, zvicerani Henri Dunant nuk mund të qëndronte indiferent. Aty ku të dyja palët ndërluftuese shihnin armiq të plagosur, Dunant shihte njerëz të pafuqishëm që luteshin për mëshirë. Me thirrjen “tutti fratelli” – “të gjithë janë vëllezër”, ai motivoi popullsinë vendase të përfshihej në shpëtimin e të mbijetuarve, pavarësisht se çfarë uniforme mbanin dhe nën çfarë flamuri luftonin. Ata janë të gjithë vëllezër. Kjo më kujton moton e 80-vjetorit tonë. Ne nuk shohim anëtarë të këtij apo atij grupi etnik, fetar, shoqëror, politik, “ne shohim njerëz”.
Me veprën e tij “Kujtimet e Solferinos”, Dunant ekspozoi fytyrën e shëmtuar të luftës dhe ndihmoi në krijimin e Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq, nga i cili dolën shoqata të shumta kombëtare, përfshirë atë maqedonase, të cilat sot janë të bashkuara në Federatën Ndërkombëtare të Shoqatave të Kryqit të Kuq dhe Gjysmëhënës së Kuqe. Po aq e rëndësishme, ai ndihmoi në vendosjen e ligjit ndërkombëtar humanitar si mbrojtje për të plagosurit, civilët dhe organizatat humanitare në zonat e konfliktit.
Dunant iu bind Ligjit të njerëzimit dhe në këtë mënyrë e bëri botën një vend më njerëzor. Nuk është rastësi që lëvizja e Kryqit të Kuq, së bashku me themeluesin e saj ideologjik, është katër herë fituese e Çmimit Nobel për Paqen.
Prandaj, kur brezi i KAÇKM-së e themeloi shtetin maqedonas si shtëpinë tonë të vetme të përbashkët, ai njëkohësisht e themeloi Kryqin e Kuq të Maqedonisë si shkollën tonë të humanizmit dhe solidaritetit, ku duhet të mësojmë si të ndihmojmë njëri-tjetrin pa diskriminim dhe të sillemi si një familje e madhe.
Të nderuar të pranishëm,
Që tani e tutje, në kujtesën tonë individuale dhe kolektive, 16 Marsi – Dita e tragjedisë së Koçanit dhe 17 Marsi – Dita e Kryqit të Kuq do të gdhenden si data në të cilat vuajtja dhe solidariteti, pikëllimi dhe ngushëllimi, dhimbja dhe humanizmi do të jenë të lidhura në mënyrë të pandashme.
Së bashku me institucionet shtetërore, Kryqi i Kuq koordinoi aktivitetet humanitare, duke ofruar mbështetje të gjerë materiale, logjistike dhe psikologjike për familjet e të ndjerëve dhe të plagosurve. Ekipet e Kryqit të Kuq u ofruan ndihmën e parë të lënduarve, ndihmë psikosociale familjeve dhe mbështetje të përgjithshme për një varrim dinjitoz të të ndjerëve nga Koçani, Shtipi, Probishtipi, Vinica, Strumica, Kumanova dhe Shkupi. Kryqi i Kuq deri më tani ka mbledhur rreth 140 milionë denarë për të ndihmuar popullatën e prekur. Një numër i madh qytetarësh, kompanish dhe komunash, institucione, organizata joqeveritare, shoqata qytetare dhe donatorë të tjerë vendas dhe të huaj iu përgjigjën apelit të Kryqit të Kuq për donacione.
Vullnetarët e Kryqit të Kuq ishin ndër të parët që ofruan mbështetje morale në përballimin e kësaj traume të madhe kombëtare. Në atë moment, vullnetarët e Kryqit të Kuq dhe të gjithë individët humanë dhe mbështetës ishin një familje e zgjeruar.
Gjithashtu, jemi pafundësisht mirënjohës ndaj të gjitha vendeve mike që, në momente tragjedie dhe tronditjeje kombëtare, kanë ofruar dhe vazhdojnë të ofrojnë ndihmë në kohë dhe pa interes, të udhëhequra nga parimet e solidaritetit dhe humanizmit. Me ekipet e tyre mjekësore, hapjen e qendrave të kujdesit shëndetësor për qytetarët e lënduar, si dhe aktivizimin e Mekanizmit Evropian të Mbrojtjes Civile, ata dërguan një mesazh të qartë dhe të fuqishëm se në momentet më të vështira nuk jemi vetëm.
Nuk është rastësi që, me pavarësinë e Maqedonisë në vitin 1991, humanizmi, drejtësia sociale dhe solidariteti u inkorporuan si vlera themelore të rendit tonë kushtetues. Kjo do të thotë që shteti ekziston për t’u mundësuar qytetarëve maqedonas, pavarësisht nëse janë të krishterë, myslimanë, hebrenj, ateistë, maqedonas, shqiptarë, turq, serbë, vllahë, romë, boshnjakë dhe të tjerë, të kontribuojnë në mënyrë aktive për të mirën e përbashkët dhe interesin publik.
I udhëhequr nga këto parime humane, Kryqi i Kuq mobilizoi shoqërinë maqedonase në disa nga periudhat më kritike, siç ishin kriza e refugjatëve në Kosovë e vitit 1999, konflikti i vitit 2001 dhe kriza e migrantëve e vitit 2016. Kryqi i Kuq ka ndihmuar dhe vazhdon të ndihmojë në përballimin e pasojave të fatkeqësive natyrore, zjarreve, përmbytjeve dhe tërmeteve. Kryqi i Kuq është ura lidhëse për ndihmën tonë për ata që janë prekur jashtë vendit.
Por, gjatë 30 viteve të fundit, si shtet dhe si shoqëri, jemi përballur edhe me shumë kriza të brendshme të shkaktuara, ndër të tjera, nga bllokadat e padrejta në rrugën tonë evropiane. Këto padrejtësi kanë krijuar kushte për partizimin e institucioneve, etnizimin e politikës, polarizimin e shoqërisë dhe një garë të pamëshirshme për fitim dhe pushtet, në të cilën pak janë fitues dhe shumë janë humbës.
Pabarazia sociale dhe mosbesimi shoqëror e kanë dekurajuar vullnetarizmin. Edhe pse jemi krenarë që jemi atdheu i Nënë Terezës, jemi ende ndër të fundit në Evropë për sa i përket nivelit të vullnetarizmit dhe aktivizmit. Deri në tragjedinë e Koçanit, shtatë nga dhjetë të rinj ishin qytetarë socialisht joaktivë. Nëntë nga dhjetë të rinj nuk kanë qenë kurrë pjesë e një organizate qytetare ose iniciative që lidhet me çështjet sociale. Mezi 8% e të rinjve tanë kanë ndërmarrë një hap konkret për të zgjidhur një problem social. Dy të tretat e të rinjve janë të pakënaqur me vendin e tyre në shoqëri, kështu që shumë po shpërngulen jashtë vendit.
Krahasuar me situatën 80 vjet më parë, njerëzit sot mund të jenë më të pasur për sa i përket statusit dhe materialitetit, por janë shumë më të varfër emocionalisht dhe shoqërisht. Këtë e dëshmon edhe britma e banorit të ri të Koçanit në sheshin “Maqedonia”: “Kaq shpejt na harruat ne nga Koçani?”. Kësaj do t’i shtoj “Laskarcën”, “spitalin modular” në Tetovë, “Besa Trans” dhe shumë të tjerë. Si mund të jetojmë në Solferinon maqedonase, ku në vend të viktimave të fushëbetejës, kemi viktima të stresit kronik, ankthit, depresionit, neglizhencës, padrejtësisë sociale, korrupsionit, dhunës familjare dhe të bashkëmoshatarëve, indiferencës, tjetërsimit dhe madje edhe vetëvrasjeve. Nuk është rastësi që ne llogarisim ndër kombet më të palumtura në Evropë.
Nëse e gjithë kjo është Solferino maqedonase, atëherë ku është Henri Dunant maqedonas, për të na kujtuar detyrimin tonë për të respektuar Ligjin e njerëzimit dhe për të ndihmuar të afërmit, ata që vuajnë? Ku është ai që do të na zgjojë ndërgjegjen dhe do të na inkurajojë për solidaritet në veprim?
Unë besoj se Henri Dunant është midis nesh, nëpërmjet jush, vullnetarëve të Kryqit të Kuq. Ju jeni trashëgimtarët e tij. Ju jeni heronjtë e qetë dhe të padukshëm të shoqërisë maqedonase.
Ju keni një mandat nga brezi i KAÇKM-së për të qenë mësuesit tanë të solidaritetit dhe humanizmit.
Ju mund të na ndihmoni me empati dhe humanizëm për ta shpëtuar shoqërinë maqedonase nga rreziku më i madh që e kërcënon, që është indiferenca.
Reagimi ndaj tragjedisë së Koçanit na tregoi se ende ka shpresë. Do të përmend heronjtë e rinj që nxorën miqtë e tyre nga zjarri, zjarrfikësit, ekipet mjekësore, psikologët, shoferët e ambulancës. Por u jemi mirënjohës edhe bashkëqytetarëve tanë të besimit islam të cilët, në shenjë solidariteti, anuluan darkat e iftarit dhe organizuan një “sofër paqeje” për familjet e të lënduarve.
Do të përmend edhe nxënësit e shkollave të mesme nga Tetova të cilët përcollën mesazhin e fuqishëm se edhe pse flasim një gjuhë tjetër, prapë qajmë njësoj. Ekziston edhe grupi joformal i të rinjve “Mbështetni Koçanin” të cilët luftojnë heroikisht për të ndihmuar familjet e të ndjerëve, të lënduarve dhe të dashurve të tyre. Secili prej tyre, secili prej jush, edhe me gjestin më të vogël të mirësisë, tregoi se fryma e solidaritetit dhe humanizmit është ende gjallë.
Por ai solidaritet dhe humanizëm nuk duhet të ndalet vetëm te Koçani. Si mund t’i qëndrojmë besnikë trashëgimisë së KAÇKM-së dhe t’i japim vullnetarizmit vendin që i takon vërtet? Si mund ta bëjmë vullnetarizmin përsëri të rëndësishëm, modern dhe popullor? Bukur, do të thoshin të rinjtë.
Thashë se edhe ligjet më të mira nuk mund të krijojnë njerëz vetëmohues dhe solidarë. Por ligjet mund të krijojnë kushte për ata që janë në solidaritet dhe për ata që sakrifikojnë për t’u respektuar dhe vlerësuar. Mendoj se është koha e duhur për të marrë në konsideratë ndryshimin e Ligjit për vullnetarizmin, i cili do ta vlerësonte sistematikisht punën e papaguar të vullnetarëve si një kontribut personal në përmirësimin e jetës së njerëzve. Përfitimet e veçanta për përpjekjet e investuara do të inkurajojnë masivizimin e vullnetarizmit në shoqërinë maqedonase. Çdo njësi gjaku që keni dhuruar, çdo orë e investuar në kujdesin për të sëmurët dhe të moshuarit, çdo trajnim për Ndihmën e Parë që keni ndjekur ose ndarë, çdo akt vetëmohues humanizmi, duhet të vlerësohet në mënyrë të përshtatshme. Kështu do ta ripërtërijmë frymën e humanizmit dhe solidaritetit në shoqërinë maqedonase.
Dhe ky 80-vjetor i madh që po festojmë në hijen e tragjedisë më të madhe është një mundësi unike për të filluar atë ripërtëritje, ripërtëritjen tonë njerëzore.
Faleminderit.
