Presidentja Gordana Siljanovska Davkova mbajti ligjëratë në Forumin Botëror të Lidershipit në Universitetin e Kolumbias në Nju Jork, ku para komunitetit akademik ajo shpjegoi rezultatin e shtyrjes së pafundme të premtimit të integrimit europian të vendeve të Ballkanit
Ajo vuri në dukje bilateralizimin irracional në rastin e integrimit të Maqedonisë, përpjekjet për revizionizëm historik dhe abuzimin me instrumentin e vetos, i cili, siç theksoi ajo, nuk është pjesë e kritereve të Kopenhagës. Sipas saj, stanjacioni në politikën e zgjerimit ndikon negativisht mbi besimin e publikut dhe mbi besueshmërinë e Bashkimit Europian. Integrimi i vendeve të rajonit, theksoi Presidentja Siljanovska Davkova, nuk është vetëm një çështje teknike, por edhe një imperativ sigurie, për të cilin janë të nevojshëm solidariteti dhe vendosmëria strategjike.
Pas ligjëratës, pasoi një sesion me pyetje studentore drejtuar Presidentes Siljanovska Davkova. Studentët e Kolumbias shprehën interes për politikën e jashtme të vendit, kushtetutën dhe rendin e brendshëm të Maqedonisë, si dhe për situatën në rajonin e gjerë.
Qëllimi i Forumit Botëror të Lidershipit, i cili deri më tani është trajtuar nga shumë udhëheqës botërorë, është që studentët, profesorët dhe komuniteti universitar të dëgjojnë personalisht pikëpamjet e burrave të shtetit, të inkurajojnë ndërveprimin dhe dialogun e ndërsjellë.
Para ligjëratës, Presidentja Siljanovska Davkova u takua me udhëheqjen e Universitetit të Kolumbias.
Në vijim është teksti i plotë i fjalimit të Presidentes Siljanovska Davkova.
Përshëndetje të gjithëve. Sinqerisht, ndihem si studente, por edhe si profesore, më pëlqejnë dhe i praktikoj shumë metodat sokratike. Kjo do të thotë që unë u mësoj studentëve, por jam gjithashtu e gatshme të mësoj prej tyre.
Ose, si në Shkollën Peripatetike, unë jam një person dramatik dhe përpiqem t’i provokoj studentët, siç bënin Platoni ose Sokrati. Dhe ky mund të jetë problemi im tani. Më mungojnë shumë studentët. Nuk ka profesion më të mirë se i yni. Keni mundësi të jeni gjithmonë të rinj, sepse ata janë të pabindur, u pëlqen shumë të parashtrojnë pyetje të çuditshme, ndoshta të çuditshme për ne, por jo për ta. Dhe kështu ndonjëherë jam e vetëdijshme se politika mund të mos jetë vendi i duhur, por mendoj se ka një shans për ta parë politikën si artin e të mundshmes.
Por, sot është ende e rëndësishme kush fiton, kur dhe si. Ky nuk është përkufizimi im, ky është përkufizimi i Harold Lasswell. Por mendoj se me më shumë gra në politikë ka një shans për t’u sjellë sikur është arti i të mundshmes.
Gjithashtu, më pëlqen shumë të përdor letërsinë kur jap mësim, për të folur për artin. Jam një nga ato që mendojnë se diplomacia kulturore mund të jetë shumë e fuqishme, madje edhe më e fuqishme se diplomacia tradicionale. Më lejoni t’ju them, nuk jam adhurues i sigurisë dhe protokolleve, është paksa e çuditshme, por duhet të jem i bindur.
Sot dëshiroj të prek diçka që mund t’ju interesojë. Diçka rreth… siç e them ndonjëherë në një mënyrë cinike… maratonës sonë drejt Brukselit, drejt BE-së. Një maratonë, ose ndonjëherë përdor pyetjen: A po presim Z. Godo? Kur përmend politikën, politika për mua është gjithmonë një dialog, një debat. Dhe ua them studentëve të mi këtë. I pyes, a e dini kur u shfaq politika në librin për Robinson Kruzon? Në fakt, e dini, kur u shfaq Petko. Dhe them se ndoshta Petko ishte një grua, por kjo nuk është në libër.
Ne e filluam maratonën tonë në vitin 2005, zyrtarisht, kur na u dha statusi i kandidatit. Por harrova t’ju tregoj për të ashtuquajturën sintagmë të Ballkanit Perëndimor. Ende nuk e di se çfarë do të thotë, sepse nuk ka Ballkan Lindor. Është një sintagmë gjeopolitike që u shfaq në vitet 2000 për të shpjeguar se çfarë? Së pari, përfshinte ish-shtetet jugosllave, por gjeografia po ndryshonte – diçka e çuditshme. Në vitin 2004, Sllovenia u bë anëtare e BE-së. Pra, përfshinte shtetet e ish-Jugosllavisë minus Slloveninë plus Shqipërinë. Kur Kroacia u bë anëtare e BE-së në vitin 2013, ishte minus Kroacia plus Kosova. Kjo është, për fat të keq, ndoshta një fjalë, një frazë që përfshin periferinë ose do të thotë periferia e periferisë europiane. Ose ndonjëherë, thembra e Akilit.
Por sot përdoret shpesh fraza se BE-ja është një simfoni e papërfunduar pa Ballkanin Perëndimor. Dhe interesi për ne në Ballkanin Perëndimor u zgjua brenda natës, tre vjet më parë, kur, për fat të keq, filloi lufta në Ukrainë.
Pse? Sepse, sinqerisht, ne, popujt e Ballkanit, e perceptojmë veten si europianë. Sepse gjithmonë kemi qenë gjeografikisht, historikisht dhe veçanërisht kulturorisht, pjesë e Europës. Pra, ekziston një ndryshim midis BE-së dhe Europës. BE-ja është një sistem politik sui generis, disa thonë një organ i paidentifikuar, një institucion i paidentifikuar.
Çfarë është interesante në këtë moment, në këtë moment, kur procesi i zgjerimit është rikthyer në agjendë, për shkak të Ukrainës dhe Moldavisë, dhe sepse, në fund të fundit, ato janë pak larg Ballkanit Perëndimor, dhe nuk janë plotësisht në Europë. Por edhe ju studentë e dini se edhe në shekullin e 19-të, John Mackinder krijoi të ashtuquajturën Teori të Zemrës, duke thënë se kushdo që zotëron ose që ndikon në të ashtuquajturën Lindje Europiane, zotëron botën. Dhe në të vërtetë, kur lexojmë librat, dokumentet e shkruara nga Kissinger-i, nga Brzezinski, ata e lokalizojnë interesin kryesor strategjik amerikan atje. Tani jemi të vetëdijshëm për atë që po ndodhet, por prapëseprapë, rruga nga Brukseli në Ukrainë kalon edhe nëpër të ashtuquajturin Ballkan Perëndimor, kështu që ne jemi në agjendë.
Kjo është e para. E dyta, që është shumë e rëndësishme, zgjerimi sot me Ballkanin Perëndimor nuk është vetëm çështje e një BE-je më të madhe, por e stabilitetit, e sigurisë, sepse çdo ditë shohim se çfarë po ndodhet. Pra, ndoshta, pas të ashtuquajturit samit të Selanikut në vitin 2003, kur BE-ja shpjegoi strategjinë e zgjerimit për Ballkanin Perëndimor, pas kësaj, nuk ka strategji. Nuk ka strategji.
Së pari, sipas mendimit tim, është e rëndësishme. Së dyti, nëse themi se është kaq e çuditshme në shekullin e 21-të, le të kujtojmë, le ta shohim botën e Tukididit si në shekullin e 5-të, Luftërat Peloponeziane. Më kujtohet që dikur bleva librin “Luftërat Peloponeziane” në rrugë këtu në Nju Jork. Dhe imagjinoni pse, sepse ndoshta, e dini, ai thotë se të fuqishmit bëjnë atë që munden dhe të dobëtit bëjnë atë që duhet. Rezultati është i pranishëm tani – luftërat. Çfarë na duhet? Në fakt, për një profesor të drejtësisë, është kaq normale, logjike, racionale të thotë se ajo që na duhet është pak më shumë idealizëm, jo utopi.
Idealizmi, për mua, do të thotë ligj, drejtësi, etikë, moral. Ose në greqisht, ekziston një fjalë e bukur, thymos, të njihesh. Pse? Sepse nëse nuk njihesh, atëherë ndoshta mund të shfaqet fryti i kalbjes.
Mendoj se ky është një shans i mirë për ne, nuk e di sa herë, që të jemi në agjendë dhe të kapim momentin. Po, sepse jemi përpjekur ta kapim momentin shumë, shumë herë. Rezultati është 36 amendamente në 30 vjet, dhe ju, me 27 amendamente, dhe një kushtetutë me shtatë nene.
Kushtetuta jonë është shumë e madhe, por ju e dini se çfarë të mbuloni me këto shtatë nene, për shkak të fuqisë së tyre substanciale, për shkak të interpretimit dhe për shkak të aftësisë suaj për të interpretuar, për të rimenduar kushtetutën. Pra, probleme të ndryshme.
Atë që dëshiroj ta theksoj është se dëshiroj vërtet që ndonjëherë të jemi si skandinavët. A e dini pse? Sepse Suedia, Norvegjia dhe Finlanda ishin vendet që mbështetën më shumë vendet baltike, dhe vendet baltike u bënë anëtare të BE-së. Përkundrazi, në Ballkan, duke jetuar ende me vlerat e një kulture politike patriarkale, madje edhe të provincializmit, ndonjëherë shfaqet një veto. Çfarë do të thotë kjo? Që një shtet anëtar i BE-së nuk e ka europianizuar veten si shtet anëtar i BE-së, por përdor statusin e tij të mbrojtur, si anëtar i familjes, për të penguar përparimin ose përparimin drejt Brukselit të fqinjit të tij.
Sipas mendimit tim, kjo është e gabuar. Shumë herë jam përpjekur t’i bind kolegët e mi nga vendet fqinje, dhe anëtarët e BE-së, si Sllovenia dhe Kroacia, dhe të tjerë, se duhet të përpiqemi të kuptojmë njëri-tjetrin, të mbështesim njëri-tjetrin, dhe kjo është mënyra se si mund të provojmë se Homo Balcanicus është gjithashtu Homo Politicus, sepse ju kam thënë tashmë se për mua ekziston një shans për politikën si art i të mundshmes. Ka disa përpjekje në këtë drejtim. Ne përpiqemi ta bëjmë, por nuk është shpesh rasti.
Përmenda standarde të dyfishta. Ato janë katastrofike për njerëzimin, siç mund ta shihni. Edhe viktimat nuk trajtohen në të njëjtën mënyrë. Fëmijët janë të njëjtë, fëmijët në Ukrainë, fëmijët në Gaza, por disa piktura janë si Guernica e Picasso-s, tronditëse. Pra, duhet ta përsërisim dhe ta themi, sot, thashë se e dëshiroj shumë Hemingway-n, se duhet t’u themi lamtumirë armëve dhe se pyetja për kë bie kambana është për të gjithë ne, sepse askush nuk është i pafajshëm sot. Disa duke vepruar, shumica prej neve duke shikuar, jo duke vepruar. Kjo është arsyeja pse mendoj se hapi i parë në reformimin e OKB-së është për herë të parë, imagjinoni, në 80 vjet, të kemi një grua si Sekretare të Përgjithshme. Ndoshta kjo mund të jetë një ndryshim. Kjo mund të jetë një ndryshim. Dhe gjithashtu mendoj se ka nevojë për reforma të thella brenda Kombeve të Bashkuara. Në fakt, do të thoni se jam egoiste, egocentrike, se vij nga një vend i vogël, por e di se ka nisma të shkëlqyera, kryesisht të iniciuara nga vende të vogla dhe të mesme. Së bashku, ndoshta mund t’i mbivotojmë edhe më të mëdhenjtë.
Gjithashtu mendoj se procesi i vendimmarrjes duhet të vendoset aty, përmes veprimeve në institucione, sepse kam frikë nga institucionet e brishta, institucionet e cenueshme dhe individët e fuqishëm. Kam frikë nga kaudilizmi, cezarizmi, bonapartizmi, sepse ato rriten shumë, shumë ngadalë në autoritarizëm. Që kur lamë një sistem autoritar, titoizmin, tani po përballemi me putinizmin. Dhe dikush në shekullin e 21-të mendon se mund të sillet si Pjetri i Madh. Kjo është plotësisht, plotësisht e gabuar.
Atë që dëshiroj ta them është se mendoj se BE-ja duhet ta rishqyrtojë pozicionin e saj, sepse edhe BE është në krizë sot. Më parë, ishte një personifikim, një sinonim për demokracinë, për sundimin e ligjit, për shtetin. Tani, nuk është kështu. Po përballemi me një krizë lidershipi, ju ndoshta e dini këtë më mirë se unë.
Shumë shpesh citoj një profesor amerikan, Joseph Weiler, një ekspert i madh i proceseve të integrimit europian. Në librin e tij mbi kushtetutën europiane, ai thotë se ndoshta marrëdhënia midis anëtarëve të BE-së dhe kandidatëve, si ne, është e gabuar. Sepse sipas tij, është e thjeshtë – dëgjo dhe bëj. Sepse ju keni ndërmend të bashkoheni me ne, jo me ne. Rregullat janë të qarta, por rregullat janë të shkëlqyera. Ato njihen si kriteret e Kopenhagës, por vetoja nuk është pjesë e kritereve të Kopenhagës. Do të dëshiroja ta ndryshoja kushtetutën tonë nesër, duke përfshirë kriteret e Kopenhagës, por nuk është e zbatueshme. Ndoshta ne nga vendet më të vogla dhe ne jashtë BE-së kemi disa ide të mira. Ndoshta ju nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, nga një distancë, i shihni gjërat më mirë se ne.
Kjo është arsyeja pse citova profesorin Joseph Wyler. Në fakt, mund të vazhdoja me Richard Falk dhe të tjerë me analizën e tyre të shkëlqyer të rendit të ri politik, ekonomik dhe gjeopolitik. Sepse mendoj se secili prej neve, veçanërisht profesorët, duhet të bëjë diçka për të ndryshuar botën.
Unë ende besoj në Kombet e Bashkuara. Ato ende gëzojnë legjitimitet. Por ndonjëherë më kujton Lidhjen e Kombeve. Lidhja përfundoi shumë, shumë keq. Nuk duhet ta lejojmë këtë të ndodhet. Do të flas për këtë nesër. Le të bëjmë diçka për të vazhduar në mënyrën se si filluan themeluesit. Duke respektuar kartën, të drejtën ndërkombëtare, vendimet e gjykatave. Dhe asnjë mënyrë tjetër.
Përndryshe, po humbasim kohë. Po e humbasim betejën. Sepse unë ende besoj, kjo është fjalia ime e fundit, në paqen e përhershme kantiane. Jo në botën e Tukididit. Jo në botën e Makiavelit. Në paqen e përhershme kantiane. Pa paqe, nuk do të mund të rindërtonim Kombet e Bashkuara.
Ju faleminderit që më dëgjuat. Jam këtu për t’iu përgjigjur pyetjeve tuaja. Ma keni bërë ditën të bukur.
Ju faleminderit.
