Presidentja Gordana Siljanovska Davkova mbajti fjalim në Akademinë Ceremoniale me rastin e festës publike “Shën Klementi i Ohrit”, e cila u mbajt nën patronazhin e saj në Muzeun e Luftës Maqedonase për Pavarësi në Shkup.
Në vazhdim është teksti i plotë i fjalimit të Presidentes Siljanovska Davkova.
I nderuar Kryepeshkop i Ohrit dhe Maqedonisë, z. z. Stefan,
I nderuar Kryeministër, Hristijan Mickoski
Të nderuar Mitropolit dhe Peshkopë,
Të nderuar deputetë, ministra dhe personalitete të shoqërisë,
Shkëlqësi të nderuara,
Të nderuar bashkëqytetarë,
Më 8 dhjetor, ne festojmë Shën Klementin e Ohrit, edukatorin tonë më të madh dhe nxënësin më besnik të Shenjtorëve Kiril dhe Metodij. Kujtimi i shenjtorit të Ohrit është i gdhendur në kujtesën kolektive jo vetëm të popullit maqedonas, por edhe të të gjithë sllavëve. Ashtu si imazhi i tij zbukuron tempujt tanë të lashtë, ashtu edhe shumë nga institucionet tona arsimore, shkencore dhe kulturore mbajnë emrin e tij.
Por a keni menduar ndonjëherë se çfarë do të thotë në të vërtetë emri i tij? Etimologjia zbulon se pas emrit Kliment qëndrojnë dy fjalë latine, clemens, që do të thotë i qetë, dhe clementia, që do të thotë i mëshirshëm. Qetësia dhe mëshira janë të lidhura në emrin Kliment.
Qetësia na çliron nga nevoja për të dominuar dhe krijon paqe të brendshme që nuk varet nga rrethanat. Na ndihmon t’i shohim të tjerët me respekt, jo me frikë ose suetë. Mëshira, nga ana tjetër, e kthen paqen e brendshme në veprim të jashtëm, duke inkurajuar mirëkuptimin në vend të gjykimit, faljen në vend të hakmarrjes, kujdesin në vend të indiferencës. Është një shenjë e forcës së vërtetë sepse vetëm më i forti mund të jetë i mëshirshëm. Së bashku, qetësia dhe mëshira krijojnë komunitet që nuk imponohet nga frika dhe interesi, por krijohet mbi besimin dhe solidaritetin.
Jetët dëshmojnë se Shën Klementi i përqafoi këto dy virtyte si veten e tij të dytë, si thelbin e identitetit të tij. Me të njëjtën qetësi me të cilën duroi persekutimin nga armiqtë, Klimenti mori nderime nga princat dhe mbretërit. Me mëshirë, ai i ndihmoi njerëzit të shpëtonin nga varfëria materiale dhe shpirtërore.
Përveç jetës së tij, Krizostomi i Ohrit përhapi virtyte edhe përmes fjalëve të tij. Ai u mësonte vazhdimisht njerëzve se të mëshirshmit do të falen dhe se ata duhet të respektojnë njëri-tjetrin “me përulësi, moshipokrizi dhe dashuri të vërtetë”.
Ai i nguliti këto vlera në një kohë brutale me pasiguri të madhe, kur jeta e njeriut të zakonshëm ishte e vetmuar, mizore dhe e shkurtër, kur njerëzit liheshin në mëshirën dhe pakënaqësinë e njerëzve të fuqishëm vendas. Pikërisht kur është më e vështirë që zakonet e mira zënë rrënjën më të thellë.
Prandaj, këto dy virtyte, të cilat nuk janë vetëm të krishtera, por universale dhe të përbashkëta për shumë fe, janë themeli mbi të cilin ndërtohet vepra më e madhe dhe më e qëndrueshme e Shën Klimentit.
Të nderuar të pranishëm,
Përhapja e shkrim-leximit nga Shën Klimenti i mundësoi njerëzve t[i kuptonin librat, dhe kështu të kuptonin veten, të mësonin se ishin përgjegjës jo vetëm për jetën e tyre, por edhe për jetën e komunitetit. Ata zbuluan se më të fortit kishin detyrë të mbronin më të dobëtit dhe se mirëqenia personale varej nga e mira e përbashkët. Njerëzit nga Klimenti kanë mësuar të kujdesen për jetimët dhe vejushat, të sëmurët dhe të varfrit, të ishte mikpritës ndaj të huajve dhe të kishte paqe, pavarësisht rrethanave. Duke zhvilluar një vetëdije për idetë, vlerat dhe qëllimet e përbashkëta, Shën Klimenti kontribuoi në transformimin e popullsisë në një komunitet të lidhur nga solidariteti, të udhëhequr nga një busull morale, dhe komuniteti, nga ana tjetër, të rritej në një popull të aftë për të krijuar një kulturë autentike dhe të drejtuar drejt një shprese të përbashkët.
Prandaj, populli e donte Shën Klimentin si babanë e tyre shpirtëror, një mësues të madh dhe një mbrojtës besnik. Nën udhëheqjen e tij, rajoni ynë, nga një periferi politike, u rrit në një qendër arsimore, ndriçuese dhe kulturore me Ohrin e lashtë si kryeqytetin e tij shpirtëror.
Shkolla Letrare e Ohrit edukoi 3,500 studentë që u bënë mësues të popujve sllavë. Qendrat e saj të kopjimit prodhuan dorëshkrime madhështore që, si kapsula kohore, dëshmojnë për vazhdimësinë e gjuhës maqedonase.
Kryepeshkopata e Ohrit, përveçse ishte një strehë shpirtërore për popullin, u bë edhe mbrojtëse e artistëve. Nën kujdesin e saj, arkitektë të famshëm humanizuan hapësirën, duke ndërtuar në simbiozë me natyrën, jo kundër saj. Piktorët e zgjuar të ikonave, të çliruar nga kufizimet e konvencioneve, u bënë lajmëtarët e Rilindjes. Gdhendësit e aftë të drurit i dhanë jetë skenave biblike.
Nuk duhet të harrojmë se këto vlera të qëndrueshme që kanë lënë gjurmë në qytetërimin europian janë në të vërtetë fryt i një jete të mbushur me përulësi para Zotit dhe mëshirë ndaj njerëzve. Dhe pikërisht për këtë arsye ato kanë mbijetuar për 11 shekuj, duke mbijetuar perandoritë, dinastitë, sistemet dhe ideologjitë.
Por, nëse shikojmë përreth neve sot, sa nga vlerat e Shën Klimentit do t’i njohim në jetën reale, në marrëdhëniet e përditshme ndërpersonale, në shtëpi dhe në shkollë, në punë dhe në rrugë? Pyes veten dhe ju pyes: A do t’i përjetojmë ato në hapësirën politike, ekonomike dhe mediatike? A i pasqyron shoqëria maqedonase sot dy virtytet e koduara në emrin e Klimentit? A jemi të mëshirshëm? A kemi paqe?
Nëse jemi të mëshirshëm, atëherë pse ka kaq shumë mizori midis neve? Pse e kemi shndërruar fjalën krijuese në një armë për sulme ad hominem? Pse, në vend që të bashkohemi, jemi përçarë për çështjet më të rëndësishme me interes kombëtar? Jemi ndër të fundit në Europë për sa i përket vullnetarizmit dhe kemi një epidemi dëshpërimi dhe indiference, përfshirë edhe ndaj tragjedive personale dhe kolektive.
Jam e vetëdijshme se, pjesërisht, këto kushte janë edhe për shkak të dekadave të padrejtësive me të cilat përballemi si popull dhe si shtet, veçanërisht në integrimet tona evropiane. Padrejtësia lind pakënaqësi, zemërim, mosbesim, pesimizëm dhe cinizëm. Dhe e gjithë kjo minon themelet e shoqërisë maqedonase. Është shembulli i Shën Klimentit që na mëson t’i rezistojmë këtyre fenomeneve.
Ne konsiderohemi si një popull paqësor dhe i butë, por a kemi paqe? Dita jonë fillon dhe mbaron me lajme të errëta, me lajme për dhunë familjare dhe bashkëmoshatare, dhunë verbale dhe fizike që shpesh kulmon në vrasje, madje edhe femicide. A kemi paqe ndërsa jemi dëshmitarë të eksodit të të rinjve tanë jashtë vendit? Këto pyetje na lënë të gjithëve përgjegjës pa gjumë, në mënyrë të barabartë, pavarësisht nëse jemi maqedonas, shqiptarë, turq, serbë, romë, vllehë, boshnjakë apo të tjerë, pavarësisht nëse jemi të krishterë, myslimanë, hebrenj apo ateistë.
A kemi paqe kur një gjeneratë e shqetësuar po piqet para syve tanë, i rritur me një telefon celular në dorë, duke ndjekur rregullin “Unë postoj, pra ekzistoj”? Psikologu social Jonathan Hyde paralajmëron se kjo varësi humb kohë, fragmenton vëmendjen, dobëson socializimin dhe prish gjumin e fëmijëve tanë. Ne themi se të rinjtë janë e ardhmja jonë dhe u lejojmë algoritmeve të zgjedhin ndikues për ta që do të formësojnë karakteret e tyre.
Të humbur në labirintet virtuale, shumë bëhen të izoluar, të polarizuar dhe të alienuar. Inteligjenca artificiale i amplifikon këto efekte, duke ngjallur një ndjenjë pabarazie dhe zëvendësueshmërie. Pra, së bashku me anën e mirë, mund të ketë edhe një anë të keqe. Kjo po ndodh në periudhën më kritike, ndërsa të rinjtë po ndërtojnë veten në personalitete, duke u përgatitur të marrin përgjegjësi për jetën e tyre.
Nuk po e drejtoj gishtin nga të rinjtë sepse në fillim ata konkurruan me telefonat tanë celularë për vëmendjen TONA të pandarë. Tani, ka ardhur koha kur ne, prindërit dhe mësuesit, konkurrojmë me telefonat celularë të fëmijëve dhe nxënësve për vëmendjen e TYRE të pandarë. Ky është alienim ndërgjeneracional.
Unë nuk mbështes asketizmin digjital. Digjitalizimi është i nevojshëm që ne të jemi një shtet europian i zhvilluar me shërbime publike cilësore dhe transparente, një ekonomi konkurruese dhe arsim modern europian të përqendruar në kërkim dhe zhvillim. Por e gjithë kjo duhet të mbështetet nga shkrim-leximi digjital dhe përdorimi i përgjegjshëm i teknologjisë. Përndryshe, ne do të reduktohemi në konsumatorë të çorientuar të videookracisë dhe demokracisë së spektaklit.
Të nderuar të pranishëm,
Kur shoqëria humbet busullën e saj të përbashkët morale dhe zhytet në anomi, individët mbeten pa një strukturë që i ndihmon ata të lundrojnë në kaos. Pasojat janë stresi në rritje, depresioni dhe përdorimi në rritje i qetësuesve, për të shtypur atë melankolik që prek më fort të rinjtë dhe veçanërisht vajzat. Këto nuk janë fjalët e mia, por përfundime që Emile Durkheim, babai i sociologjisë, arriti më shumë se një shekull më parë. Durkheim mësoi se pa “një sistem të përbashkët idesh, vlerash dhe qëllimesh që na bashkojnë, shoqëria reduktohet në një grumbull rëre që era më e lehtë mund ta largojë”. Pa një qëllim të përbashkët, nuk ka komunitet të vërtetë, por përkundrazi grupe të përçara të ndara përgjatë vijave politike, etnike, fetare ose të tjera.
Cili është qëllimi ynë i përbashkët? Cilat janë vlerat tona të përbashkëta?
Dikush do të thotë se po kërkojmë më kot qetësinë në një epokë shpërqendrimi dhe tiranie të urgjencës, kur gjithçka na ndodh menjëherë. Ose, se po kërkojmë më kot mëshirën në një kohë lufte dhe krizash të shumta ekonomike, ekologjike, sociale dhe të sigurisë.
Kemi një detyrë të madhe përpara nesh: të parandalojmë fragmentimin e shoqërisë maqedonase duke rimësuar virtytet që mbështesin komunitetin. Ashtu si në kohën e Klimentit, edhe ne kemi nevojë për një qëllim të përbashkët, më të lartë, rreth të cilit të ndërtojmë marrëdhënie dhe të kapërcejmë dallimet. Përmes sundimit të ligjit dhe luftës kundër korrupsionit, përmes drejtësisë sociale dhe kujdesit të ndërsjellë, le të rinovojmë kontratën shoqërore të qytetarëve të lirë, të barabartë para ligjit, të bashkuar rreth të mirës së përbashkët.
Të nderuar bashkëqytetarë,
Të nderuar pjesëmarrës,
Nuk e dimë nëse Shën Klimenti e zgjodhi vetë emrin e tij shpirtëror. Por dimë që ai e mori emrin për nder të Klimentit të Romës, reliket e të cilit Kirili dhe Metodij i gjetën gjatë misionit hazar dhe i sollën me vete në Romë si dhuratë për Papën Andrea II.
Në njërën nga letrat e tij, Klimenti i Romës paralajmëron për rrezikun e përçarjeve dhe thekson rëndësinë e unitetit. Kur flet për karakterin e komunitetit, ai thotë: “Një paqe e thellë dhe e pasur u dha të gjithëve nga një zell i palëkundur për të bërë mirë.” Ky është një mesazh edhe për ne sot. Le të konkurrojmë në mirësi, duke i shërbyer komunitetit, duke i shërbyer shoqërisë. Dhe me këtë, le ta bëjmë shtetin maqedonas një vend të mirë për të jetuar.
Ju faleminderit.
