Pyetje: Gjuha maqedonase, identiteti, ne jemi sjellë në një situatë për të mbrojtur atë që është e jona. Si e perceptoni këtë?
Presidentja Siljanovska Davkova: Si një veprim i pakuptimtë, si një veprim i paqytetëruar, si një veprim antihistorik, si një veprim që është në kundërshtim me parimet dhe vlerat themelore madje edhe të Bashkimit Europian, sepse edhe në Traktatin e BE-së, Traktatin e Lisbonës dhe Kartën e të Drejtave Themelore garantohet që identiteti kombëtar dhe kulturor i çdo populli do të respektohet, sepse kjo është pjesë e së drejtës për vetëvendosje. Megjithatë, nuk ka provë më të madhe të pakuptimësisë së pretendimeve të tilla sesa një ngjarje si kjo e sotmja. Sot, siç e dini, njerëz nga e gjithë bota do të mblidhen për herë të 58-të, këtë vit 60 pjesëmarrës nga 17 vende. Kemi lektoratë në 11 vende, kemi pasur më shumë, numri është duke u rritur. Për shembull, një lektorat i ri është hapur tashmë në Napoli, dhe një do të hapet edhe në Sllovaki.
Sot të gjithë do të flasim gjuhën maqedonase, por jo të gjithë do të na kuptojnë në gjuhën maqedonase. Blazhe Koneski thoshte se gjuha është atdheu, ndërsa Bernard Shaw, dramaturgu i famshëm irlandez, thoshte se mund të ndryshosh gjithçka, vetëm atdheu nuk mundet. Pra, në këtë rast me maqedonistikën, me gjuhën maqedonase, me identitetin maqedonas, shumë, shumë filologë, gjuhëtarë dhe maqedonistë pajtohen ose bëhen pjesë prej neve.
Çfarë të them, bëhet fjalë për shpërthime nacionalizmi dhe shovinizmi dhe nëse habitemi për disa gjëra, për shembull, habitem se si mund të kishim lejuar të na ndodhte një luftë në shekullin e 21-të dhe në Europë, sepse Komuniteti Europian është projekt paqeje, Kombet e Bashkuara janë projekt paqeje dhe ne po dëshmojmë një luftë. Sa herë që ka një krizë në aspektin e moralit, në aspektin e etikës, një krizë të angazhimit për paqe, shohim se ka edhe shpërthime nacionalizmi.
Këto janë disa relike që nuk korrespondojnë me shoqërinë moderne dhe ashtu siç shpresohem se së shpejti do t’i japim fund luftës së turpshme, mendoj gjithashtu se duhet t’u japim fund mosmarrëveshjeve të tilla. Ato nuk flasin për ne. As për gjuhën maqedonase, as për kombin maqedonas, as për identitetin maqedonas.
Ata flasin për disa frustrime historike, për fat të keq për… nuk po them për popujt, mendoj për politikanët, të cilët mendojnë se në këtë mënyrë mund të fitojnë pikë. Pra, është koha e duhur për t’i dhënë fund atij koncepti të realpolitikës, sipas të cilit të fortët bëjnë atë që munden dhe ata në BE mendojnë se janë të fortë, në raport me fqinjët e tyre dhe të dobëtit bëjnë atë që duhet. Çfarë i duhet njerëzimit?
Pyetje: E gjithë kjo ka një sfond dhe tani jemi futur në situatë për ta mbrojtur tonën.
Presidentja Siljanovska Davkova: Po, për të vërtetuar se jam grua ose për të vërtetuar se jemi maqedonas. Kjo është arsyeja pse mendoj se në shekullin e 21-të, shkenca duhet të bazohet në prova, kjo është arsyeja pse nuk e ngrita “Abecedarin” nga inati, dhe vazhdoj të them se nëse ka 100 vjet “Abecedar” që nuk është shtypur në Shkup, nuk është, por është shtypur në Athinë. 100 vjet më parë, për fat të keq, pati një luftë për një shtet maqedonas, por nuk kishte shtet të pavarur dhe sovran maqedonas, por kishte një gjuhë. Pra, kush e kërkoi këtë dhe kush e mori atë në Greqi? Lidhja e Kombeve, diplomati i famshëm Chamberlain, Sekretari i Lidhjes së Kombeve, Drummond, pra ata kërkuan që fëmijët maqedonas të mësonin në gjuhën e tyre.
Dhe shpesh them kur dëgjoj mohime të tilla. Hapni Abecedarin dhe lexoni brenda nëse është maqedonase apo bullgare, “Mima sjell ujë, mami brumos bukën”, mendoj se është e qartë.
Pyetje: A do të shkojë Bullgaria më thellë apo do të tërhiqet? Çfarë prisni ju?
Presidentja Siljanovska Davkova: Nuk e di çfarë të pres, sepse ajo që ndodhi dhe gjëja më e dhimbshme është ajo që ndodhi në Parlamentin Europian, i cili supozohet të personifikojë popullin europian, qytetarët europianë, të dëgjoni mohime dhe gjuhë urrejtjeje, do të thotë se reformat janë të nevojshme edhe brenda Bashkimit Europian. Nëse është ndonjë ngushëllim, ata që përdorën gjuhën e urrejtjes janë anëtarë të parlamentit nga e djathta ekstreme.
Tani imagjinoni, pra në Parlamentin Europian ka përfaqësues të partive që në të vërtetë janë kundër Bashkimit Europian. Kjo është diçka paradoksale, dikush do të thotë, po, liria e shoqërimit politik, liria e shprehjes, megjithatë, gjuha e urrejtjes në Parlamentin Europian nuk duhet të lejohet. Çfarë pres unë? Pres që disa politikanë të ndjekin shembullin, këtu të kolegëve që do të takojmë sot këtu, po, shkrimtarë, poetë, përkthyes të shquar bullgarë.
Nuk ka provë më të madhe se kjo, siç tha në një rast, nëse e mbani mend përkthyesin Plamen Totev, kur tha se i pëlqen më shumë të përkthejë nga bullgarishtja në maqedonisht dhe anasjelltas, pse? Për shkak të finesës, për shkak të detajeve. Sepse, ai i njeh të dyja gjuhët dhe siç thotë ai, zhvillimi i gjuhës maqedonase është i ngjashëm me zhvillimin e gjuhës bullgare ose të gjuhëve të tjera europiane. Nuk ka asgjë të ndryshme.
Dallimi është vetëm në perceptimin e gabuar politik të disa njerëzve që mbeten të varrosur në të kaluarën dhe ende mendojnë se mund ta rikthejnë të kaluarën e lavdishme nën thonjëza. Por ajo e kaluar është e errët.
